Aphex EXBB 500, A PRE 500, Comp 500 - moduły w formacie 500

Na wstępie nieco historii. W drugiej połowie lat 70. minionego wieku firma Aphex Systems znana była każdemu realizatorowi dźwięku na świecie, a Aural Exciter był przedmiotem pożądania wszystkich osób z branży. W świecie analogowej taśmy procesor ten (z początku lampowy) potrafił dodać do brzmienia swoistego blasku, którego nie można było uzyskać w żaden inny sposób. Pierwsze egzemplarze tego urządzenia były za ciężkie pieniądze wypożyczane studiom na godziny i nie można go było w żaden inny sposób posiadać. Dopiero w 1981 roku pojawił się pierwszy produkt handlowy pod postacią Type 2 Exciter, a dwa lata później jego tańsza wersja Type B.

Urządzenie było systematycznie rozwijane - budżetowy Type C miał swą premierę w 1985 roku, profesjonalny Type 3 w 1989 roku, a w 1992 roku pojawił się Type C2, wyposażony dodatkowo w układ o nazwie Big Bottom. Jego zadaniem było uwypuklanie brzmienia niskich tonów w podobny sposób, w jaki Aural Exciter oddziaływał na wyższe harmoniczne.

Na Exciterze oraz Big Bottom firma Aphex zbudowała swoją rynkową pozycję, oferując szereg różnego typu produktów, a także sprzedając licencję na algorytmy swoich procesorów. Jej urządzenia znalazły szerokie zastosowanie w systemach radiowych, telewizyjnych, nagłośnieniowych i studiach nagrań. Compellor, Dominator, Expressor, Model 2020 Mk III Broadcast Audio Processor czy najwyższej klasy zdalnie sterowane przedwzmacniacze do dziś pracują w wielu obiektach.

W połowie pierwszego dziesięciolecia tego wieku w firmie zaczęły się kłopoty wynikające z masowego przechodzenia odbiorców jej urządzeń na systemy komputerowe. W efekcie w 2010 roku właścicielem firmy stał się DWV Entertainment Company, zmieniła ona nazwę na Aphex, LLC, i przeniosła się do Kalifornii. Obecnie mamy do czynienia ze swoistym nowym otwarciem, czego dowodem jest pojawienie się w ofercie Apheksa m.in. serii urządzeń w formacie 500, interfejsów audio, mikrofonów czy toru sygnałowego Project Channel.

Aphex EXBB 500

EXBB 500, jak wszystkie sześć nowych modułów firmy Aphex, ma aluminiową, piaskowaną płytę czołową zintegrowaną z wkrętami do mocowania w szafce 500. Dzięki temu nie musimy się martwić, że nie mamy czym przykręcić modułu, a samego przykręcania i odkręcania możemy dokonać palcami (łby wkrętów są radełkowane). Ponadto wystające wkręty znacząco ułatwiają wyjmowanie modułu z raka.

Urządzenie jest jednokanałowym procesorem oferującym dwa kultowe moduły: Aural Exciter oraz Big Bottom - każdy załączany niezależnie i wyposażony w trzy potencjometry. W przypadku Big Bottom jest to DRIVE (z towarzyszącą mu diodą wskazującą poziom nasycenia), regulator częstotliwości oraz regulator głębokości efektu. W Aural Exciter znajdziemy gałkę HARMONICS oraz - podobnie jak w Big Bottom - regulator częstotliwości i  głębokości efektu.
Pod względem elektronicznym oba procesory EXBB 500 są stosunkowo proste i zbudowane na podobne zasadzie, zapożyczonej z wersji C oryginalnego Excitera. Ich działanie różni się od tradycyjnych korektorów podbijających dane pasmo i bazuje głównie na generowaniu częstotliwości harmonicznych na podstawie sygnału wejściowego oraz odpowiednim zastosowaniu obróbki dynamicznej. W przypadku Big Bottom do tego ostatniego celu użyto układu optycznego.

Urządzenie znakomicie wypełnia swoje zadania. Zarówno Big Bottom jak i Exciter potrafią wydobyć z dźwięku to coś, czego nigdy nie uzyskamy za pomocą korekcji czy nawet pasmowych procesorów dynamiki. Mamy przy tym bardzo dobrą kontrolę nad parametrami brzmienia. Te trzy gałki w każdym z procesorów w zupełności wystarczą, aby ustawić taki dźwięk, jakiego szukamy. Choć z początku gałka AMOUNT chętnie wędruje w okolice połowy zakresu regulacji, a nawet dalej, to już po oswojeniu się z efektownym brzmieniem oferowanym przez procesor zaczynamy oscylować w okolicach 1/3, a nawet niżej.

Byłem bardzo zaskoczony tym, jak szerokie spektrum możliwości brzmieniowych ma EXBB. Opcja regulacji częstotliwości podziału, powyżej lub poniżej której zaczyna się dziać cała magia, daje nam możliwość dopasowania brzmienia do naszych potrzeb. Dzięki temu Big Bottom sprawdzi się nawet w przypadku wokalu, gdy będziemy chcieli podkreślić w nim mocniejszy dół, a Exciter efektownie rozjaśnia bas, bez przejaskrawiania brzęczenia strun o progi czy innych tego typu artefaktów.

Sądzę, że EXBB - i nie jestem w tym poglądzie osamotniony - to urządzenie, które każdy powinien mieć w swoim zestawie procesorów typu 500. Jest proste, funkcjonalne, łatwe w obsłudze i bardzo szybko pozwala uzyskać oczekiwane efekty brzmieniowe. Jedyna wada to praktycznie całkowicie nieczytelne napisy na skalach wokół gałek. Nie ma to jednak większego znaczenia, ponieważ i tak wszystkich ustawień dokonuje się „na słuch”.

Aphex A PRE 500

Przedwzmacniacz A PRE 500 to urządzenie wyposażone w transformatorowe wejście (CineMag - wykonywany na zamówienie) oraz wyjście (Jensen JT-11-DL), w którym główne wzmocnienie napięciowe i wyjściowy wzmacniacz liniowy zrealizowano w oparciu o wysokiej klasy układy operacyjne. Zestaw przycisków jest klasyczny: 26-decybelowy tłumik (pozwalający na pracę przedwzmacniacza z liniowymi źródłami sygnału), przełącznik biegunowości, filtr dolnozaporowy 75 Hz i włącznik napięcia fantomowego +48 V. Jest też regulator czułości TRIM (bez żadnej skali ani jakichkolwiek innych możliwości zachowania powtarzalności ustawień) i precyzyjny, 20-diodowy wskaźnik poziomu wyjściowego z możliwością wyboru trzech zakresów wskazań maksymalnych: +24, +20 i +16 dB. Na przednim panelu znajduje się też niesymetryczne wejście o dużej impedancji (aż 10 MΩ - to absolutny rekord, jeśli chodzi o tego typu wejścia) przeznaczone do podłączenia instrumentu. Włożenie wtyku do wejścia instrumentalnego odłącza wejście XLR z tyłu raka.

Zakres regulacji czułości został bardzo dobrze dobrany (od +30 do +70 dB), dzięki czemu przedwzmacniacz może pracować z każdym źródłem sygnału, nawet z pasywnymi i oferującymi niewielką czułość mikrofonami wstęgowymi. Łączny zakres regulacji czułości wejściowej, z uwzględnieniem tłumika 26 dB, to 66 dB. I jeszcze garść danych technicznych. Równoważny poziom szumów własnych przedwzmacniacza wynosi -125 dBu (przy maksymalnej czułości), pasmo przenoszenia zawiera się w przedziale od poniżej 10 Hz do 100 kHz (z uwzględnieniem odchyłki 1 dB), a poziom zniekształceń to 0,003% (przy poziomie wyjściowym +4 dBu). Jednym słowem - absolutny hi-end. Do tego dochodzi bardzo krótka ścieżka sygnałowa, najwyższej klasy transformatory i konstrukcja bazująca na jednych z najlepszych przedwzmacniaczy świata, jakimi są 8-kanałowe Aphex 188.

A PRE 500 charakteryzuje się bardzo dużą czułością i praktycznie pomijalnym poziomem szumów. Należy do grupy przedwzmacniaczy krystalicznie czysto brzmiących, z subtelnie podkreśloną górą pozwalającą zaprezentować szczegóły, w przypadku wokalu nie eksponując sybilantów. Ma też bardzo dobrą kontrolę dołu pasma, a średnica pozwala uzyskać wrażenie bliskiego, bezpośredniego dźwięku. Doskonale sprawdza się zarówno w bezpośredniej bliskości źródła dźwięku jak i dalekich planach, a podłączone do niego instrumenty brzmią znakomicie - zwłaszcza jeśli chodzi o bas.

Reasumując powyższe, A PRE 500 to najwyższej klasy przedwzmacniacz, który może znaleźć zastosowanie w najtrudniejszych zadaniach związanych z nagrywaniem (bądź nagłaśnianiem) sygnałów z wszelkiego typu mikrofonów. Bardzo spodobała mi się jego wyjątkowa swoboda, jeśli chodzi o pracę z dźwiękiem - jest bardzo wyrozumiały w przypadku zgłosek wybuchowych, sybilantów i wszelkich esek, a jednocześnie niesamowicie neutralny. Ma w sobie coś takiego, czego oczekujemy od przedwzmacniaczy z najwyższej półki - po prostu wiadomo, że każde dokonane z jego użyciem nagranie będzie udane.

Aphex COMP 500

Ostatni z opisywanych w tym miesiącu modułów to monofoniczny kompresor optyczny, pozwalający uzyskać tłumienie do 20 dB i, zgodnie z informacjami producenta, charakteryzujący się wyjątkową szybkością działania dzięki zastosowaniu specjalnego układu fotoelektronicznego. Mówiąc szczerze, nie znalazłem w środku żadnego specjalistycznego fotoelementu, a już na pewno nie w takiej postaci, w jakiej Aphex prezentuje go na swojej stronie internetowej. Ale mniejsza o szczegóły, w ostatecznym rozrachunku i tak liczy się działanie i jakość dźwięku.

Na wyjściu kompresora pracuje transformator Jensen JT-11-DL, a wejście urządzenia jest symetryzowane elektronicznie. Do dyspozycji mamy regulator DRIVE, który ustala poziom wejściowy sygnału na układ kompresji a tym samym determinuje próg zadziałania kompresora. Są też klasyczne regulatory RATIO (od 1,5: do 10:1) oraz RELEASE (brak danych odnośnie zakresu regulacji - oznaczenia sprowadzają się do Fast i Slow), a także regulator poziomu sygnału po kompresji, czyli OUTPUT. Jednym z przycisków włączamy i wyłączamy kompresor z toru sygnałowego, a drugim aktywujemy funkcję Link, pozwalającą na współbieżną pracę z drugim COMP 500 w trybie stereo. Na płycie czołowej znajdziemy dwie 10-diodowe ścieżki LED, z których jedna prezentuje poziom tłumienia wprowadzanego przez kompresor, a druga poziom sygnału na wyjściu.

COMP 500 jest z gatunku tych, które zaczynają ożywać przy ekstremalnych ustawieniach, a gdy gałki ustawiamy w okolicach połowy zakresu regulacji i niżej, jego działanie jest na pograniczu niesłyszalnego i bardzo subtelnego. Ale nawet potraktowany mocnym sygnałem, z dużym wysterowaniem, dość wysokim Ratio i relatywnie krótkim czasem powrotu nie wywołuje w nas poczucia, że jest to kompresor, którego całe życie szukaliśmy. Jest stosunkowo czysty brzmieniowo, relatywnie szybki (choć bez przesady, w końcu to kompresor optyczny) i dość dobrze obchodzi się z transjentami, ale już faza wybrzmiewania nie ma w sobie „tego czegoś”. Wypróbowałem go na wielu różnych źródłach sygnału i uznałem, że najbardziej reprezentatywna będzie jego praca na pętli perkusyjnej (i taką właśnie prezentację znajdziecie na naszej płycie DVD).

Kompresor sprawdza się nieźle, ale zabrakło mu tego pazura, jakiegoś elementu charakterystycznego i sprawiającego, że dźwięk nabiera rumieńców i ożywa. Poza tym gałki regulacji sprawiają wrażenie, że w zasadzie mogłyby działać tylko od połowy w górę - poniżej trudno jest uzyskać jakikolwiek sugestywny efekt.

Aphex USB 500 Rack

Aphex ma w swojej ofercie szafkę na moduły 500, pozwalającą na zainstalowanie do czterech urządzeń pojedynczej szerokości. Szafka jest uniwersalna, a zatem może pracować także z modułami innych producentów. Jej najważniejszą cechą jest jednak to, że może również funkcjonować jako interfejs audio podłączany do komputera za pomocą złącza USB 2.0. W tym trybie oferuje 6 wejść i 8 wyjść, i może pracować z częstotliwością próbkowania do 96 kHz. Dzięki temu nasze moduły 500 mogą być widziane przez programy DAW jako zewnętrzne porty audio, a tym samym, po odpowiedniej konfiguracji, możemy z nich korzystać dokładnie tak samo jak z wtyczek wirtualnych. USB 500 Rack wyposażony jest też w dwa niezależne wyjścia słuchawkowe z własną regulacją głośności, wyjście na monitory oraz funkcję monofonizacji sygnału.

Jako interfejs audio urządzenie to może otrzymywać sygnał z czterech modułów (lub dwóch stereo) oraz zewnętrzny sygnał cyfrowy S/PDIF. Sygnał wyprowadzany jest natomiast na 4 moduły (lub 2 stereo), stereofoniczne wyjście analogowe i stereofoniczne wyjście cyfrowe S/PDIF. Oprócz tego USB 500 Rack może pracować jako standardowa szafka w tym formacie, dostarczając do każdego slotu prąd o maksymalnym natężeniu 220 mA. Koszt tego produktu to 3.239 zł.

Podsumowanie