Modulacja automatyki
Zwykliśmy traktować automatykę parametrów jako coś statycznego, kreślonego z nabożeństwem na ścieżkach audio lub MIDI. Tymczasem okazuje się, że może ona być źródłem bardzo kreatywnej pracy.
Do zgłębienia tego tematu zainspirowały mnie możliwości programu Bitwig, który pozwala na tworzenie kontenerów na bazie efektów i niemal dowolną modulację wszystkiego wszystkim, co tylko przyjdzie nam do głowy. I po raz kolejny okazuje się, że Reaper jest niemal wszystkomogący, i także może realizować funkcje zaawansowanej modulacji. Choć nie odbywa się to w tak efektownej formie jak w Bitwigu, ale przy odrobinie dobrych chęci można uzyskać zaskakująco ciekawe rezultaty.
Wybór modulowanej funkcji
Na ścieżce z partią, którą chcemy poddać przetwarzaniu - w naszym przypadku jest to pętla perkusyjna - włączamy wtyczkę, która pozwoli nam uzyskać oczekiwany efekt. W tym przypadku jest to AudioThing Valve Filter VF-1, ale może być to każdy inny efekt - delay, distortion, pogłos itp. Wszelkie eksperymenty w tym zakresie są wskazane, bo może się okazać, że wykorzystując jakiś banalny efekt uzyskamy zupełnie nowe, zaskakujące brzmienia.
W sekcji Valve Control ustawiamy maksymalne wysterowanie i tryb pracy triody, pamiętając o włączeniu tej sekcji przełącznikiem ON.
Tak nasycony sygnał trafia teraz do filtru, który włączamy w tryb górnoprzepustowy, czyli tłumiący wszystkie częstotliwości poniżej ustawionej gałką CUTOFF częstotliwości odcięcia. Filtr w tej wtyczce, zwłaszcza w przypadku mocno nasyconego sygnału i przy ustawieniu wysokiego poziomu rezonansu, zaczyna pracować jak generator modulowany sygnałem audio. Wykorzystamy tę cechę do uzyskania oczekiwanego efektu. U jego podstaw będzie leżeć modulacja częstotliwości odcięcia.
Mając otwarte okno z wtyczką klikamy przycisk PARAM, a następnie wybieramy dostępną w rozwijanym menu funkcję FX Parameter List. Znajdziemy w niej pięć pozycji, z których każda daje dostęp do menu ze spisem wszystkich parametrów wtyczki dostępnych do automatyzacji lub konfiguracji.
Wybierając w sekcji Param opcję Show In Track Control, wybrany przez nas parametr prezentowany jest pod postacią kontrolki w nagłówku ścieżki. Dwukrotne kliknięcie na tej kontrolce otwiera wtyczkę, a kliknięcie prawym klawiszem myszy daje dostęp m.in. do opcji modulacji parametru.
Wybierając dowolny parametr z listy Show In Track Controls pojawi się on w charakterze kontrolki w nagłówku ścieżki. Wybierając z kolei Show Track Envelope, parametr pojawi się pod postacią klasycznej linii automatyki pod ścieżką z naszą partią. Gdy wybierzemy Parameter Modulation/Link, wówczas uzyskujemy bezpośredni dostęp do modulacji wybranego parametru, ale po zamknięciu okna z modulacją na samej ścieżce ani w jej nagłówku nie będzie żadnej informacji na temat obecności jakiejkolwiek modulacji, co przy bardziej złożonych projektach może być kłopotliwe. Wybierzmy zatem Filter Cutoff z listy Show In Track Controls. W nagłówku ścieżki pojawi się kontrolka, którą możemy bez otwierania wtyczki regulować częstotliwość odcięcia filtru. Dwukrotnym kliknięciem na tej kontrolce otwieramy samą wtyczkę, by ewentualnie skorygować inne parametry.
Zapamiętajmy tę funkcję, bo może się nam ona jeszcze wielokrotnie przydać, i to nie tylko w kontekście modulacji parametrów, ale też wtedy, gdy chcemy mieć natychmiastowy dostęp do kluczowych parametrów wtyczek włączonych na poszczególnych ścieżkach. To jedno z mniej znanych, ale bardzo wygodnych rozwiązań zastosowanych w Reaperze, które po raz kolejny pokazuje, z jak wszechstronnym programem mamy do czynienia.
Aplikacja modulacji
Mając już kontrolkę wybranej funkcji "na widelcu", klikamy na niej prawym przyciskiem myszy i w menu wybieramy opcję Modulate, po której w opisie pojawi się nazwa wtyczki oraz parametru. Otworzy się skromnie wyglądające okno, które na pierwszy rzut oka nie wskazuje potęgi możliwości, jakie tutaj mamy.
Upewniamy się, że zaznaczona jest opcja Enable Parametr Modulation, a następnie zaznaczamy LFO. Okno się poszerza i pojawiają się funkcje, pozwalające modulować wybrany parametr za pomocą sześciu typów przebiegu, z możliwością synchronizacji z tempem projektu, ustaloną prędkością, głębokością modulacji, fazą (miejscem rozpoczęcia zmiany parametru), a także kierunkiem modulacji: w dół, od środka oraz w górę. Sposób działania modulacji prezentuje pasek Output, zaś w menu Phase Reset wybieramy, czy modulacja ma się dokonywać w sposób ciągły, bez względu na przebieg sygnału, czy też za każdym razem rozpoczynać się w tym samym miejscu, by zachować jednakowe brzmienie w każdym kolejnym cyklu (np. pętli).
Na tym etapie możemy wypróbować działanie poszczególnych kontrolek, zobaczyć jak wpływają one na sygnał i jakie możemy uzyskać efekty. Aktualnie nasz dźwięk jest przeciętnej urody, ale za chwilę to zmienimy.
Modulacja wieloelementowa
Aby lepiej usłyszeć efekt działania filtru, włączymy za nim bramkę - niech to będzie niezawodna ReaGate, którą - podobnie jak inne wtyczki Rea oraz JS - otrzymujemy wraz z programem Reaper. Nie są one zbyt ładne, ale za to doskonale spełniają wszystkie swoje funkcje.
W modulatorze LFO wybieramy przebieg losowy (Random) i ustawiamy dość wysoką, zsynchronizowaną z tempem projektu częstotliwość modulacji. Następnie ustawiamy bramkę tak, by uzyskać efekt skreczowania. Teraz, gdy materiał został zrytmizowany i poddany bramkowaniu, będziemy mogli lepiej usłyszeć działanie poszczególnych parametrów modulacji. Już zaczyna się robić ciekawie, a może być jeszcze ciekawiej.
W opcjach modulacji aktywowane jest sterowanie częstotliwością odcięcia filtru za pomocą przebiegu przypadkowego oraz kluczowanie sygnałem z tej samej ścieżki, na której znajduje się filtr. Za filtrem włączamy bramkę, by tą metodą uzyskać efekt skreczowania
W tym celu w oknie modulacji zaznaczamy opcję Audio Control Signal, która pozwala nam sterować modulacją za pośrednictwem dowolnego sygnału audio z naszej sesji. Jako źródło kluczowania możemy wskazać dowolną ścieżkę, włącznie z tą samą, na której znajduje się modulowany efekt.
Włączając i wyłączając modulację LFO i modulację kluczowaną sygnałem audio możemy posłuchać jak każda z nich wpływa na zmiany częstotliwości odcięcia filtru, choć sterowanie tym parametrem jest wypadkową obu sygnałów sterujących. Dobór optymalnej głębokości modulacji możliwy jest za pomocą suwaków STRENGHT. Kierunek dokonywanej zmiany parametrów definiujemy wybierając tryb Direction. W tym wypadku zależy nam na tym, aby filtr HPF był odstrajany w górę, więc w obu źródłachmodulacji wskazujemy opcję Positive.
Możemy modulować niemal każdy parametr dowolnym sygnałem, parametrem lub grupą parametrów, swobodnie przypisując cele
Mamy też do dyspozycji trzecie źródło modulacji, jakim są komunikaty MIDI. Stworzymy nową ścieżkę i aktywujemy na niej klip MIDI. Programujemy na nim kilka dźwięków np. C4, a następnie wchodzimy do opcji komutacji i aktywujemy w nich nową wysyłkę. Ponieważ dotyczy ona komunikatów MIDI, możemy wyłączyć transfer sygnałów audio, a dla MIDI zostawiamy przyporządkowanie All > All. Teraz w oknie Parameter Modulation/Link wyłączamy wszystkie źródła modulacji za wyjątkiem Link From MIDI, klikamy w polu MIDI i jako źródło wybieramy Note 60: C3 (zwracam uwagę, że mamy tu do czynienia z oktawowym przesunięciem nut programowanych na klipach MIDI, względem komunikatów odbieranych przez modulację, co jest spowodowane dostosowaniem wysokości dźwięków w edytorze pianolowym do standardu Yamahy).
Konfiguracja wysyłki ze ścieżki MIDI na ścieżkę z filtrem. Komunikaty MIDI posłużą nam jako trzecie źródło modulacji jego częstotliwości odcięcia.
W tym momencie do dyspozycji mamy trzy źródła modulacji wybranego parametru: LFO, kluczowanie sygnałem audio oraz sterowanie komunikatami MIDI.
Od tego momentu pojawienie się komunikatu MIDI spowoduje odstrojenie filtru na ścieżce 1, a suwakami Offset (przesunięcie) i Scale (głębokość zmiany) ustawiamy odpowiadający nam efekt. Jako źródło modulacji MIDI mogą nam posłużyć inne komunikaty oraz kontrolery, zatem łatwo sobie wyobrazić, jak wiele funkcji można tą metodą realizować.
Sky is the limit
Ten krótki przewodnik po funkcjach modulacji w Reaperze pokazuje możliwości drzemiące w tym programie. Tutaj nie ogranicza nas prawie nic - możemy modulować każdy parametr dowolnym innym sygnałem, parametrem lub grupą parametrów, a sam modulator może być przypisany do wielu celów modulacji jednocześnie. Jak zapewne się domyślacie, można w ten sposób aplikować wymyślne systemy kluczowania Side-Chain, bez stosowania specjalistycznych procesorów dynamiki.
