Nowojorczyk Robert Moog i Kalifornijczyk Don Buchla to dwaj najbardziej znani pionierzy w dziedzinie budowy syntezatorów. Obaj, niezależnie od siebie, w latach 70. minionego wieku zaczęli budować pierwsze syntezatory analogowe oparte na nieco innych koncepcjach. Stąd właśnie wzięły się ich obecnie używane nazwy: synteza Wschodniego i Zachodniego Wybrzeża.
Synteza Wschodniego Wybrzeża Stanów Zjednoczonych, czyli koncepcja Boba Mooga, w znacznej mierze oparta jest na subtraktywnej metodzie generowania dźwięku, jaką wszyscy doskonale znamy: względnie prostej, ale muzycznie brzmiącej, a więc i „tradycyjnej”. Sygnały bogate w częstotliwości harmoniczne generowane są za pomocą oscylatorów, miksowane, a następnie kształtowane przez filtr przepuszczający tylko określone pasmo. Zarówno oscylatory jak i filtr są sterowane napięciem i stąd ich nazwy: Voltage Controlled Oscillator (VCO) i Voltage Controlled Filter (VCF). Obwiednia każdego dźwięku z oscylatorów jak i częstotliwość odcięcia filtru są kształtowane za pomocą wzmacniaczy obwiedniowych (VCA, EG, ADSR), czego skutkiem jest pojawienie się animacji poziomu i barwy sygnału. Dodanie standardowej klawiatury sprawiło, że system modułowy Mooga stał się popularny wśród muzyków o bardziej tradycjonalistycznym nastawieniu.
Rozwijająca się równolegle koncepcja Donalda Buchli także bazowała na modułach, ale znana jest z bardziej eksperymentalnego podejścia. Tzw. synteza Zachodniego Wybrzeża opiera się na dodawaniu harmonicznych, czyli na syntezie addytywnej. Zwijanie przebiegu (folding) jest rodzajem kształtowania sygnału (waveshaping), w którym amplituda fali rośnie w funkcji matematycznej. Przebieg jest dosłownie nakładany sam na siebie, tworząc nowe harmoniczne o znacznie bardziej złożonym charakterze niż w przypadku subtraktywnej metody mieszania i filtrowania sygnałów.
Innym charakterystycznym elementem systemu West Coast jest unikalna bramka Low Pass Gate (LPG), będąca swoistym połączeniem płytkiego filtru dolnoprzepustowego (LPF) i generatora obwiedni (EG), mogąca pełnić funkcję jednego z nich lub obu. W ramach tej koncepcji projekt Buchli wykorzystuje transoptory rezystancyjne typu vactrol (znane m.in. z kompresorów optycznych połączenie źródła światła z fotorezystorem), które w praktyce realizują funkcję sterowania napięciowego w LPG. Przy szybkiej modulacji, LPG może wytworzyć charakterystyczne „dzwonienie”, które jest synonimem ezoterycznych dźwięków perkusji West Coast. Generatory obwiedni AD/AR systemu Buchla, w przeciwieństwie do ich czterostopniowego odpowiednika ADSR w technologii Mooga, ze względu na charakter z narastającymi/opadającymi zboczami predestynują rozwiązania West Coast do generowania dźwięków o charakterze perkusyjnym. Podobnie jak w przypadku każdego systemu modularnego, napięcia sterujące są doprowadzane do różnych punktów za pomocą kabli krosowniczych. Sygnały sterujące, takie jak triggery i bramki, uruchamiają określone funkcje w poszczególnych elementach systemu.
Eksperymentalne podejście do kwestii syntezy było widoczne również w przyjętych rozwiązaniach interfejsu użytkownika. Buchla uważał bowiem, że nowoczesne instrumenty wymagają innego sposobu sterowania niż tradycyjna klawiatura, stąd zastosowanie „paneli dotykowych”, które reagowały na nacisk powierzchniowy. Buchla był także twórcą doskonale nam znanego sekwencera, pozwalającego sterować innymi modułami za pomocą skokowych zmian napięcia stałego. Paradoksalnie, to właśnie brak znanego muzykom „interfejsu” pod postacią standardowej klawiatury sprawił, że przez długi okres czasu niewiele osób rozumiało na czym w ogóle polega koncepcja instrumentów Buchli! I to właśnie spowodowało, że w powszechnym odczuciu tylko Robert Moog jest twórcą elektronicznej syntezy dźwięku.
?
WSKAZÓWKI
* Budowanie złożonych barw z pojedynczych przebiegów sinusoidalnych jest jednym z elementów definiujących syntezę Zachodniego Wybrzeża. Zabiegu tego można użyć nie tylko do tworzenia ewoluujących sekwencji, ale także warkoczących basów, leadów i dronów, odpowiednich dla takich gatunków jak techno czy drum and bass.
* Obwiednie AD/AR można ustawić w tryb „zapętlenia”, w którym kształt obwiedni jest wielokrotnie powielany w trakcie trwania nuty. Użyj tej funkcji do modulowania głośności lub kształtu fali, a następnie dodaj inny sygnał, który będzie modulował częstotliwość powtórek.
* Podobnie jak w przypadku każdego innego rodzaju syntezy modularnej, zachęcamy do kreatywnych eksperymentów podczas tworzenia brzmień. Użyj modulatorów do modulowania innych modulatorów, zastosuj przemiatanie wielu parametrów wspólnym sygnałem, wykorzystaj też sekwencery.
* Synteza West Coast może być użyta do generowania różnego rodzaju brzmień losowych, wykorzystanie których w aranżacji może być dość trudne. Stąd właśnie najlepiej nagrywać struktury syntetyczne do postaci audio, a następnie użyć najciekawszych fragmentów jako próbek w bardziej kontrolowany sposób.
1.
Arturia Buchla Easel V
Jedna z najnowszych programowych replik słynnych instrumentów. Podoba nam się pięciokrokowy sekwencer, chropowato brzmiący Complex Oscillator, a także eksperymentatorskie możliwości tworzenia barw.
2.
Madrona Labs Aalto
Doskonała do wszelkiego typu brzmień West Coast. Ta inspirowana dokonaniami Buchli bestia oferuje rozbudowany oscylator, sekwencer dla każdego głosu, bramkę dolnoprzepustową emulującą działanie vactrola, i szereg innych funkcji.
3.
Gumroad Floats for VCV Rack
Połączenie obwiedni, LFO i oscylatora dla środowiska VCV Rack. Jego unikalną cechą są ekstremalnie krótkie czasy reakcji – doskonałe do tworzenia barw perkusyjnych w stylu Buchli.
4.
Propellerhead Complex-1
3-oscylatorowe monstrum stworzone przez Propellerhead oferuje nie tylko sekcje Complex Oscillator i Function dla barw w stylu West Coast, ale też funkcje pozwalające realizować syntezę w stylu East Coast.
5.
Reaktor Blocks
Modularne środowisko NI obejmuje moduły zawarte w pakiecie West Coast Blocks: oscylator DWG, bramkę LP-pass, matrycę modulacji CFG i sekwencer krokowy/bramkę XYS.
6.
Jaromir musicEasle
Użytkownicy Max for Live mogą zainstalować ten klon Buchla Music Easel z biblioteki online M4L. Co prawda brak mu finezji graficznej, ale to przepustka do świata syntezy Buchli – a do tego darmowa.
Eksploruj możliwości legendarnego, półmodularnego instrumentu Dona Buchli, korzystając z jego współczesnej emulacji programowej.
Charakteryzujący się swoistą osobowością, zamknięty w walizkowej obudowie Music Easel wyróżnia się zarówno brzmieniem, jak i wyglądem. Dzięki oryginalnym modulatorom i licznym funkcjom w zakresie tworzenia barw, jest to syntezator idealny do programowania intrygująco brzmiących sekwencji, brzmień perkusyjnych, eksperymentalnych dronów, nieziemsko brzmiących tekstur, chropowatych rytmów w stylu techno i wielu innych. Przyjrzyjmy się Music Easel i syntezie West Coast, korzystając z Arturia Buchla Easel V, nowoczesnej repliki programowej. Zanim jednak stworzymy charakterystyczne brzmienie West Coast, pomówimy o dwóch oscylatorach tego instrumentu: Complex Oscillator, dwuczęściowym generatorze przebiegów zwijanych; oraz Modulation Oscillator, modulatorze, który może pracować z całym spektrum częstotliwości, w połączeniu z Complex Oscillator tworząc dźwięki FM lub AM.
1.
Complex Oscillator, oznaczony w interfejsie czerwonym kolorem, to główny oscylator, domyślnie generujący przebieg sinusoidalny. Zwiększając Timbre aplikujesz tzw. zwijanie przebiegu (folding), co pozwala uzyskać bardziej zaawansowane struktury soniczne.
2.
Nad suwakiem Timbre znajduje się pokrętło, które po obróceniu w prawo domiksowuje drugi składany przebieg z oscylatora sinusoidalnego. Za pomocą znajdującego się niżej przełącznika możesz zmienić przebieg na ciąg impulsów, falę kwadratową lub trójkątną.
3.
Modulation Oscillator ma możliwość przełączania pomiędzy falą piłową, kwadratową i trójkątną w szerokim spektrum częstotliwości. Można je domiksować do ścieżki sygnałowej albo wykorzystać do modulacji amplitudy lub częstotliwości przebiegu z Complex Oscillator.
1.
Po załadowaniu domyślnego presetu przejdź do 5-krokowego sekwencera Sequential Voltage Source. Pięcioma suwakami stwórz losową sekwencję, a następnie połącz dwa kable z wyjścia sekwencera do dwóch wejść modulacji Dual Lo Pass Gate.
2.
Przeciągnij oba suwaki poziomu modulacji do około 2. Dual Lo Pass Gate tłumi wyzwalane sekwencerem sygnały z oscylatorów Complex (Gate 1) i Modulation (Gate 2). Zwiększ ustawienia Master Volume, aby uzyskać wyższy poziom głośności, i Reverb, co nada brzmieniu przestrzenni.
3.
Pulser syntezatora wysyła powtarzalny sygnał wyzwalający. Połącz jego wyjście Frequency z wejściem modulacji Pitch oscylatora Complex. Po przełączeniu Pulsera z Trigger Select na Pulser, a następnie Mode na Free, sygnał ten będzie losowo zmieniał wysokość tonu pierwszego oscylatora.
4.
Buchla Easel V wyposażono w moduł Inverter, który może być użyty do odwrócenia sygnału sterującego. Połącz wyjście Pulsera z wejściem Invertera, a następnie wyjście tego drugiego z wejściem modulacji częstotliwości (Frequency) Modulation Oscillatora. Tony z obu oscylatorów zaczną bulgotać w górę i w dół, w przeciwnych kierunkach.
5.
Zmień teraz barwę sekwencji perkusyjnej. Przesuń suwak Timbre Complex Oscillator tak, aby uzyskać bardziej złożony ton i domiksować przebieg Square dla zwiększenia gęstości. Następnie dostosuj parametry Modulation oraz Frequency generatora Modulation Oscillator, modulującego sygnał z Complex Oscillatora.
6.
Teraz przełącz Modulation Oscillator na przebieg Square, dodając brzmieniu kąśliwości. Oba suwaki modulacji Dual Lo Pass Gate ustaw tak, aby podkreślić charakter sekwencji. Przełącz generator napięcia losowego (Random Voltage) na tryb Pulser, a następnie użyj go do modulowania parametru Period Pulsera.
Przemieścimy się teraz na Wschodnie Wybrzeże Stanów Zjednoczonych i przyjrzymy się innemu podejściu do kwestii syntezy dźwięku. Na poprzednich stronach opisaliśmy ezoteryczną metodę syntezy modularnej Dona Buchli, określanej obecnie jako synteza West Coast. W jej typowej konfiguracji podwójny oscylator realizuje kształtowanie fali i modulację w stylu FM, generując interesujące pod względem harmonicznym tony, które następnie są tłumione przez bramkę dolnoprzepustową. Ta forma syntezy dźwięku była zwykle mocno powiązana z wykorzystaniem sekwencerów, nadających typowym brzmieniom West Coast mechaniczną estetykę, która stała się synonimem eksperymentalnej muzyki elektronicznej. Podczas gdy Don Buchla starał się stworzyć syntezator zdolny do generowania dźwięków pod nadzorem maszyn, w tym samym czasie Robert Moog z Nowego Jorku budował elektroniczny instrument o bardziej „konwencjonalnej” filozofii działania. Biorąc pod uwagę opinię środowiska muzycznego, Bob Moog stworzył legendarny system Moog Modular: monumentalny zestaw 70 modułów, umieszczonych we wspólnej obudowie i łączonych przez użytkownika za pomocą kabli krosowniczych. Największe znaczenie dla muzyków o tradycjonalistycznym podejściu miała jednak klawiatura w stylu organowym, która pozwalała grać na instrumencie w standardowy sposób.
Chociaż Moog Modular nie był pierwszym syntezatorem na świecie, to jednak uznawany jest za przodka tradycyjnych konstrukcji, a wiele z zastosowanych w nim rozwiązań stało się standardem dla syntezatorów analogowych, jakie znamy dzisiaj. Po pierwsze, subtraktywna metoda generowania dźwięku, która, choć najprostsza, jest jednocześnie najbardziej rozpowszechniona. Jeden lub więcej oscylatorów sterowanych napięciem (VCO) generuje przebiegi (piłokształtne, kwadratowe, trójkątne itp.), których mieszanina kierowana jest do filtru sterowanego napięciem (VCF), odfiltrowującego częstotliwości harmoniczne. Sygnał ten trafia do wzmacniacza sterowanego napięciem (VCA), w którym regulujemy jego poziom; z kolei czterostopniowa obwiednia ADSR służy do sterowania głośnością każdej nuty, zmian charakterystyki filtru w czasie, lub obydwoma tymi parametrami jednocześnie. Moog był również pionierem w dziedzinie stosowania napięć sterujących (CV), dzięki czemu sygnały elektryczne są przesyłane między modułami za pośrednictwem wspomnianych wyżej kabli krosowniczych. Sygnały CV są wyprowadzane ze źródeł takich jak obwiednie i LFO, służąc do kontrolowania takich parametrów jak strój oscylatora, częstotliwość filtru czy poziom VCA. Stworzony przez Mooga standard „wolt na oktawę” (V/Oct) wraz z sygnałem bramkującym (Gate) jest obecnie szeroko stosowany w zakresie sterowania wyzwalaniem i wysokością dźwięku w dzisiejszych syntezatorach sprzętowych i modułowych systemach Eurorack. Jak wspomniano w poprzednim artykule, w systemach Buchli zastosowano bramki dolnoprzepustowe, których zadaniem jest tłumienie poziomu i/lub barwy dźwięku, działające w oparciu o diodę LED sprzężoną z fotorezystorem (tzw. vactrol). Bramka dolnoprzepustowa pracuje tylko dwufazowo – atak i opadanie (AD) lub atak i wybrzmiewanie (AR) – i z natury reaguje powolnie i nieelastycznie. Obwiednia w projekcie Mooga działa w oparciu o cztery fazy: atak, opadanie, podtrzymanie i wybrzmiewanie (ADSR). W porównaniu z podejściem typu West Coast rezultaty są szybsze, lepiej kontrolowane i bardziej muzyczne.
?
WSKAZÓWKI
* Obwiednie i LFO to wspaniałe narzędzia, ale więcej interesujących możliwości daje wykorzystanie bardziej niestandardowych źródeł modulacji. Spróbuj użyć oscylatorów, szumu i wyjść filtru, modulując nimi inne parametry.
* Gdy odtwarzaniem nut steruje sekwencer, ustaw go na duże wartości BPM, co pozwoli uzyskać robotycznie brzmiące efekty akordowe i barwy typu chiptune, w stylu pierwszych komputerów 8-bitowych i bazujących na układach SID.
* Modulacja szerokości impulsu to świetny sposób na wydobycie potencjału brzmieniowego z podstawowej konfiguracji subtraktywnej. Użyj PWM z szybką modulacją, aby uzyskać interesujące „rozmycie”, lub wolniejszą, dla wygenerowania nosowo brzmiącego dryftu.
* Utwórz dwie niezależne ścieżki sygnałowe, nadając im nieco odmienne brzmienie, a następnie zmiksuj je i rozsuń w panoramie. To idealny sposób na uzyskanie złożonych, bardzo przestrzennych barw.
Kluczowym elementem wpływającym na estetykę brzmienia East Coast jest słynny filtr Mooga. Jego pierwsza seria 904 – składająca się z modułów dolnoprzepustowego, górnoprzepustowego i pasmowoprzepustowego – bazowała na opatentowanej konstrukcji rezonansowego filtru 24 dB/oktawę, opierając się na tzw. drabince tranzystorowej. Został on zastosowany w pierwszym kompaktowym syntezatorze Mooga, którym był Minimoog Model D. Brzmienie tego filtru jest powszechnie lubiane za swoiste ciepło, i to przede wszystkim ono jest czynnikiem kształtującym słynne „brzmienie Mooga”. Mocne wysterowanie filtru powoduje obcinanie sygnału w tranzystorach, w rezultacie czego pojawiają się przyjemne dla ucha zniekształcenia harmoniczne; strome zbocze 24 dB/oktawę opada w interesujący sonicznie sposób; co najważniejsze, przemiatanie częstotliwością odcięcia przy wysokich ustawieniach rezonansu tworzy wyjątkowy efekt „wow”, bez utraty częstotliwości basowych. Poza charakterystycznym filtrem i wyrazistymi obwiedniami, warto również wspomnieć, że wewnętrzne obcinanie sygnału w Moog Modular w istotnym stopniu decyduje o harmonicznej zawartości brzmień w stylu Wschodniego Wybrzeża.
Modular V w konfiguracji „przystawki” przed daniem głównym... Jeśli chciałbyś eksplorować obszary modularnej syntezy w stylu Wschodniego Wybrzeża w możliwie najbardziej autentyczny sposób, ale nie dysponujesz wystarczającą ilością wolnej gotówki, by zakupić rzeczywisty instrument, pierwszym obiektem Twojego zainteresowania powinien być Modular V firmy Arturia. Ta wirtualna bestia oferuje, podobnie jak oryginał, dziewięć oscylatorów, dwa LFO, trzy filtry (każdy przełączany pomiędzy trybami nisko-, wysoko-, pasmowoprzepustowym i wielofunkcyjnym), sześć obwiedni, generator szumu, 24-krokowy sekwencer i szereg innych elementów. Plus, w przeciwieństwie do oryginału, jest polifoniczny, pozwalając grać akordami. Jeśli ktoś jest przyzwyczajony do syntezatorów o stałej konfiguracji, Modular V może okazać się zniechęcający, ale to tylko pozory. Po stworzeniu kilku prostych barw zdasz sobie sprawę, że system pracy z Moogiem nie jest wcale taki skomplikowany. W poniższym samouczku zaczniemy od bardzo prostej sekwencji z przebiegiem piłokształtnym, stosując standardową dla syntezy z Wybrzeża Wschodniego konfigurację VCO > VCF> VCA. Gdy już opanujesz podstawy, przejdziemy do nieco bardziej złożonego projektu.
1.
Uruchomimy syntezator Arturia Modular V i stworzymy prosty, ale potężny sekwencyjny riff. Zacznij od wybrania presetu Template > Blank Seq. W tym momencie sekwencer syntezatora został przygotowany do pracy, ale jeszcze nie słychać żadnego dźwięku.
2.
Modular V wyposażony jest w trzy identyczne banki trzech oscylatorów i zarządzający moduł Driver, co daje dziewięć oscylatorów. Przeciągnij przewód z piłowego wyjścia pierwszego Osc do wejścia 1 filtru VC Low Pass i połącz wyjście filtru z wejściem VCA In modułu Env.
3.
Każdy komunikat MIDI uruchomi powtarzalną sekwencję piłokształtną. Kontrolkami w Env ukształtuj dynamikę dźwięków, dostrój nuty w poszczególnych krokach sekwencera i poeksperymentuj z różnymi ustawieniami parametrów Filter Cutoff i Resonance.
1.
Rozwiniemy już stworzoną barwę w stylu East Coast, modulując VCF za pomocą LFO. Odłącz wirtualną wtyczkę z wyjścia Square modułu VC LFO i podłącz ją do skrajnego lewego wejścia Mod In w module VC Low Pass. Następnie ustal głębokość modulacji, przeciągając pomarańczowy uchwyt.
2.
Dopasuj parametry LFO do swoich oczekiwań. Ustawienie częstotliwości zgodnie z tempem sekwencji powoduje generowanie dźwięków filtrowanych w sposób typowy dla muzyki tanecznej. Charakter rytmiczny tego typu przebiegów można zmienić zwiększając wartość LFO Fade In.
3.
W systemach modularnych sygnały audio można wykorzystać jako sygnały sterujące i na odwrót. Przeciągnij kabel z lewego wyjścia generatora białego szumu do środkowego wejścia Mod In modułu VC Low Pass i zaaplikuj modulację. Szum sterujący częstotliwością odcięcia nadaje dźwiękowi intrygującą szorstkość.
4.
Standardowe oscylatory z nisko ustawioną częstotliwością mogą być używane jako LFO. Za pomocą kolejnego kabla połącz wyjście przebiegu sinusoidalnego z drugiego oscylatora z wejściem AM modułu VCA, a następnie dostosuj głębokość modulacji i ustawienia oscylatora. Drugi oscylator służy tu do modulowania amplitudy pierwszego.
5.
Na tym etapie możemy pokusić się o stworzenie drugiego toru syntezy, łącząc ze sobą inny oscylator i filtr, a następnie przekierowując go przez drugi VCA. Używamy tego samego LFO (ale innego kształtu) do modulowania tego drugiego filtru, a następnie kierujemy oba VCA na skrajne kanały stereo, by uzyskać efektowną przestrzeń.
6.
Na zakończenie włączymy w tor sygnałowy moduły nasycenia Soft Clip, a zaraz za nimi Dual Delay i Chorus, co pozwoli nadać barwie spójności i posmaku retro. Jak widać, to nie jest wcale takie trudne, a tak stworzona konfiguracja (tzw. patch) jest dobrym punktem wyjścia do dalszych eksperymentów.
