Gramofony zawsze miały swe miejsce w arsenale producentów muzycznych, a wciśnięcie przycisku Stop w 1210 tworzyło efekt, który usłyszymy w niezliczonych miksach. Jak to ma miejsce w wielu przypadkach, oprogramowanie znacznie ułatwiło tworzenie tego efektu. Pokażemy Ci, jak go uzyskać bez korzystania z gramofonu.
Kiedy tylko podrosłem na tyle, by móc korzystać z aparatury muzycznej, moim pierwszym krążkiem CD był Brothers In Arms grupy Dire Straits, a mocno brzmiące tomy i nasycone gitary, których dźwięki wstrząsały meblami w całym domu, do dziś pozostają w mojej pamięci. Przyjaciel mojego taty, który najprawdopodobniej zastawił swój dom, by móc kupić swój pierwszy odtwarzacz CD, powiedział, że należy chwalić Pana, ponieważ wreszcie można głośno słuchać muzyki bez tych trzasków, które pojawiały się na winylu. I była to prawda - jakość cyfrowo odtwarzanej muzyki znacząco się poprawiła, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że zniknęły wszelkie zakłócenia towarzyszące odtwarzaniu muzyki z typowo mechanicznego nośnika. I mogłoby się wydawać, że od tej pory wszystko już ulegnie gwałtownej zmianie, i że nie będzie powrotu do gramofonów. Rzeczywistość jednak okazała się zupełnie inna...
Pominąwszy już fakt, że pierwsze odtwarzacze CD przez kilka pierwszych lat były horrendalnie drogie, a i same płyty nie należały do najtańszych, winyl jako nośnik przetrwał na rynku. Stało się tak z kilku powodów. Po pierwsze, fizyczna relacja polegająca na tym, że miało się bezpośredni kontakt z nośnikiem była czymś, co zanikło w przypadku płyt CD. I choć nie ma to znaczenia w przypadku domowego słuchania muzyki, to w przypadku didżejów, którzy chcieli zgrywać różne utwory, odgrywało ogromną rolę. Na płycie CD nie można było tak szybko przejść z jednego miejsca w drugie poprzez zwykłe przestawienie ramienia gramofonu, nie można było też uzyskać skreczu ani stosować innych technik realizowanych w czasie rzeczywistym. Nawet teraz, gdy odtwarzacze CD/DJ oferują wszystkie te możliwości jest spore grono osób, którzy jednak wolą grać z winylu. Ponadto efektem możliwości, jakie daje winyl jest implementacja wielu „sztuczek” w odtwarzaczach typowo cyfrowych. Jedną z nich jest wykorzystanie próbek trzasków winylu pojawiających się w tle pętli perkusyjnych lub całego miksu. To one nadają ów charakterystyczny posmak nawet najbardziej nowocześnie zrealizowanym nagraniom. Inną zagrywką, która obecnie przeżywa swoisty renesans, jest efekt zatrzymania odtwarzania, który uzyskuje się przez wciśnięcie przycisku Stop w gramofonie. Posłuchajcie choćby partii prowadzącej w utworze Levels autorstwa Avicii, a usłyszycie, że ten trik jest tak samo ważny dla całości, jak i pozostałe elementy tej kompozycji.
Talerz gramofonu obraca się dzięki napędowi silnikowemu, podobnie jak taśma przesuwa się w magnetofonie wielośladowym. Jeśli wyłączymy silnik, tak jak się można tego spodziewać, odtwarzanie zostanie w ciągu około sekundy całkowicie zatrzymane. Oczywiście, nie ma w tym nic dziwnego, jeśli wcześniej podniesiesz ramię z igłą gramofonową. Ale jeśli pozostanie ona na płycie, a silnik zacznie się zatrzymywać, wówczas igła przeniesie dźwięki towarzyszące gwałtownemu zwalnianiu obrotów. W ten sposób usłyszysz szybkie zmniejszanie się wysokości dźwięku proporcjonalne względem zmniejszania szybkości obrotów nośnika.
Efekt ten znany jest również wszystkim tym, którzy odtwarzając taśmę magnetofonową wyłączyli silnik napędowy albo osobom, które próbkując dźwięk odtworzyły go w niższej wysokości niż ta, do której została przypisana. Owe relacje niżej/wolniej oraz wyżej/szybciej są osią, wokół której obracać się będzie tematyka niniejszego artykułu. Pokażemy w nim, w jaki sposób uzyskać ową odrobinę magii i wykorzystać w swoich miksach tę technikę, znaną didżejom (ale i osobom obsługującym magnetofony) od wielu lat. Przyjrzymy się trzem sposobom uzyskania tego efektu i tylko jeden z nich przeznaczony jest do wykorzystania z zastosowaniem konkretnego programu DAW (Logic Pro). Pozostałe dwa są możliwe do realizacji za pomocą bezpłatnych wtyczek i dowolnego samplera, jaki akurat masz pod ręką.
Na rynku znajdziemy szereg bezpłatnych wtyczek, które pomogą nam w uzyskaniu efektu zatrzymania płyty, jeśli dostępny nam program DAW takiej możliwości nie oferuje.
Takie wtyczki jak LiveCut oraz SupaTrigga są dostępne w wersji freeware, i obie oferują szereg różnego typu funkcji. Pozwalają na cięcie materiału dźwiękowego na plasterki zsynchronizowane z tempem, a następnie aplikowanie różnego typu efektów do tak stworzonych fragmentów: zmiany kolejności, odwracania, powtarzania i, co z naszego punktu widzenia istotne, efektu zatrzymania nagrania.
Generalnie rzecz ujmując tego typu efekty są popularne w stylistyce IDM i Glitch, w której często korzysta się z zabiegów pozwalających uzyskać nieoczekiwane lub niezwykłe dźwięki, bez konieczności ręcznego cięcia plików. Trzeba jednak zaznaczyć, że efekt zatrzymania nagrania jest w tym przypadku uzyskiwany na drodze losowego generowania parametrów, a zatem za każdym razem można otrzymać różne rezultaty brzmieniowe. Musisz być zatem przygotowany na to, że zgrania trzeba będzie dokonać wielokrotnie, zanim uzyskamy taki efekt, o jaki nam chodzi.
1.
Jeśli chcesz zaaplikować efekt zatrzymania do całego miksu wówczas warto wcześniej zgrać go do postaci pliku stereo. Kiedy miks już jest gotowy, wyrenderuj/zgraj całość do pojedynczego pliku, a następnie zaimportuj jako ścieżkę stereo do istniejącego lub nowego projektu.
2.
Wtyczki takie jak LiveCut, Effectrix i Turnado pozwalają pociąć sygnał audio na plasterki, do których można zaaplikować różnego typu procesy. Innym tego typu narzędziem jest SupaTrigga, z którym warto poeksperymentować dla uzyskania efektu zwolnienia poprzez modyfikację szybkości. Przesunęliśmy odpowiedni plasterek tak, aby można było nad nim pracować na oddzielnej ścieżce.
3.
Ponieważ SuppaTrigga pracuje na zasadzie losowości, dlatego za każdym razem można uzyskać inne efekty. Zgrywamy w czasie rzeczywistym kilka kolejnych przejść zaaplikowanych do tej sekcji dźwięku, by potem wybrać z nich tę jedną, która okaże się najciekawsza. Następnym krokiem będzie jej import na nową ścieżkę lub dodanie do pliku oryginalnego miksu.
Trudno nie zauważyć olbrzymiego wpływu, jaki interakcja między didżejami i fizycznym nośnikiem, jakim jest winyl, wpłynęła na rozwój elektronicznej sceny muzyki tanecznej (EDM). Czy będzie to hip-hop, czy wczesne nagrania bazujące na samplach jak Pump Up The Volume - wszędzie tam usłyszymy „zapożyczenia” z płyt winylowych, a relacje między efektami uzyskiwanym z czarnych płyt a samą muzyką są oczywiste. Jeśli podoba Ci się idea stosowania tego typu brzmień z wykorzystaniem efektów freeware i chcesz wykorzystać ją, ale tym razem z użyciem komercyjnych narzędzi, to zwróć uwagę na takie plug-iny jak SugarBytes Turnado i Effectrix, których zadaniem jest modelowanie brzmienia winylu i związanych z nim efektów. Moduł Vinylizer, który znajdziemy w Turnado, jest w stanie wytworzyć efekty zatrzymania nagrania i skreczu z użyciem sterowania z poziomu parametrów LFO. Effectrix ma natomiast moduły Vinyl i Scratchloop, które, oprócz innych pokładowych efektów tego procesora, przetwarzają każdy fragment audio lub partię instrumentu wirtualnego w sekwencję. Można je następnie aplikować do każdego plasterka tak wykreowanej sekwencji i odtwarzać.
Hip-hopowi didżeje byli pierwszymi, którzy zaczęli wykorzystywać możliwości gramofonu występującego w charakterze instrumentu muzycznego.
Bezpłatna wtyczka iZotope Vinyl nie wytwarza efektów skrecz ani efektu zatrzymania, ale pozwala uzyskać brzmienie winylowych trzasków z możliwością regulacji ich głębokości oraz poziomu szumów własnych samego nośnika. Można jej użyć w odniesieniu do całych miksów lub do tego, by nadać posmak retro przetwarzanym pętlom rytmicznym. Natomiast iZotope Stutter Edit, efekt stworzony przez BT, udostępnia możliwość pracy z całymi nagraniami i, oprócz całej gamy możliwości, pozwala też na współpracę z zewnętrznymi sterownikami MIDI lub umożliwia sterowanie z poziomu automatyki. Generalnie na rynku znajdziemy sporo specjalizowanych narzędzi nadających dźwiękom „brzmienie winylu”, a zatem przed zakupem warto sprawdzić ich wersje demo i ocenić, czy będą dla nas przydatne.
Jeśli Twój program DAW nie oferuje własnej funkcji typu „record stop”, to jeszcze nie powód do zmartwień. Ten klasyczny dźwięk można uzyskać korzystając z dowolnego samplera.
Choć niektóre programy DAW dają możliwość tworzenia odstrojenia w czasie rzeczywistym oraz automatyzacji tego typu edycji dla klipów, to są też takie, które takiej funkcji nie mają. Jeśli takim właśnie dysponujesz to wcale nie oznacza, że efektu zatrzymania nie da się zrealizować. Jest na to bardzo prosty i efektywny sposób. Pamiętaj, że efekt zatrzymania jest prostym połączeniem zmniejszenia wysokości dźwięku i jego zwolnienia w czasie, a zatem może tę operację wykonać praktycznie każdy sampler, a dobrze zaprogramowane zmniejszenie wysokości dźwięku da Ci dokładnie taki efekt, o jaki tutaj chodzi. Nie ma przy tym większego znaczenia, z jakiego samplera i programu DAW korzystasz. Wszystko i tak sprowadza się do importu pliku, stworzenia krzywej odstrojenia wysokości dźwięku oraz kilku prób i eksperymentów. W efekcie uzyskasz zatrzymanie jakby żywcem „wyjęte” z gramofonu.
1.
Zaprogramuj i odpowiednio zmiksuj swój utwór. Ponieważ efekt zatrzymania z wykorzystaniem samplera najlepiej działa w przypadku całego miksu stereo, dlatego najpierw musisz dokończyć wszystkie prace związane z produkcją. Kiedy miks już Ci odpowiada, zgraj go do postaci pliku stereo.
2.
Aktywuj nowy projekt w programie DAW i zaimportuj swój miks na nową ścieżkę stereo. Dopasuj tempo projektu do tempa całego miksu. Teraz wytnij tę sekcję, dla której chcesz zaaplikować efekt zatrzymania. Edycja ta będzie bardzo prosta, jeśli tempo sesji zostało odpowiednio dopasowane do tempa nagrania.
3.
Nie ma specjalnego znaczenia to, z jakiego samplera korzystasz, ponieważ jednak samplery pracują z plikami audio, a nie regionami (wyodrębnionymi sekcjami), następnym etapem będzie przetworzenie wyciętego fragmentu do postaci nowego pliku. Zapisz go pod nazwą ułatwiającą jego identyfikację.
4.
Otwórz swój sampler i przypisz nowo stworzony plik audio do nuty C3. Teraz zaprogramuj plik MIDI sterujący samplerem tak, aby wyzwalanie tego fragmentu audio następowało w tym samym miejscu, w którym występował on w oryginalnym nagraniu. Dopasuj odpowiednio głośność samplera względem głośności reszty materiału.
5.
Nagraj albo wykreśl odstrojenie w dół dla partii sterującej samplera. Najlepsze efekty można uzyskać, jeśli dźwięk na początku nie zmienia swojej wysokości. Wypróbuj różnego typu kształty: liniowe lub zakrzywione. Na drodze eksperymentów znajdź taki, jaki najlepiej się sprawdzi w Twojej sytuacji.
6.
Samo podstawowe odstrojenie nie brzmi jeszcze jak efekt zatrzymania. Większość samplerów oferuje domyślny zakres odstrojenia rzędu ±2 półtony, a przy prawdziwym zatrzymaniu jest on zdecydowanie większy. Ustaw zakres na ±36 półtonów, co spowoduje odstrojenie o trzy oktawy, które powinno nam wystarczyć.
Zaaplikowanie efektów zatrzymania i rozpoczęcia w programie Logic jest niemal tak samo łatwe, jak stosowanie poleceń Fade In/Out, choć wymaga odrobiny działań eksperymentatorskich.
Tworzenie efektów zatrzymania i rozpoczęcia odtwarzania w programie Logic jest bardzo łatwe i odbywa się na stronie aranżacji. Można je aplikować tylko do plików audio, a zatem bez względu na to, czy chcesz wykorzystać ten efekt do pojedynczej partii czy do całego miksu upewnij się najpierw, że zostały one zgrane do postaci audio. Teraz, jak zobaczysz w naszym samouczku, będziesz potrzebował tylko narzędzia nożyczek i dostępu do odpowiednich menu. No, może jeszcze czasu na eksperymenty...
1.
W programie Logic efekt zatrzymania może być uzyskany za pomocą funkcji Slow Down, która jest substytutem funkcji Fade Out. Można ją aplikować tylko do plików audio, a zatem zaczniemy od zgrania naszego miksu do takiej właśnie postaci.
2.
Przenieś zgrany plik audio do nowego projektu i ułóż go na nowej ścieżce stereo. Potnij odpowiednio plik, aby wydzielić ten fragment, dla którego chcesz zaaplikować efekt zatrzymania. Zamień Fade Out na Slow Down klikając i trzymając przycisk myszki na rozwijanym menu. Wpisz w milisekundach długość fragmentu, który ma dać efekt zatrzymania.
3.
Długość tę należy dobrać doświadczalnie i niekiedy lepsze efekty uzyska się skracając długość odcinka z efektem, co powoduje powstanie krótkiego fragmentu ciszy (w takcie 6 na ilustracji). Odpowiednie brzmienie efektu zatrzymania uzyskuje się tutaj na drodze eksperymentów.
4.
Kiedy dobierzesz już odpowiednią szybkość zwolnienia, wytnij fragment z efektem i wstaw go w tym miejscu, w którym chcesz go umieścić. Przydatną sztuczką może być też uzyskanie efektu przyspieszenia (od zatrzymania do normalnej prędkości). Wtedy postępujemy podobnie, ale zamieniamy Fade In na Speed Up i wtedy ustawiamy odpowiedni czas, tak jak opisano wyżej.
Jeśli podoba Ci się pomysł „odstrajania” dźwięków dla uzyskania efektu zatrzymania płyty, ale bez efektu zwolnienia, a ponadto jesteś użytkownikiem programu Ableton Live 8, wówczas masz spore pole do manewru. Jeśli klikniesz dwukrotnie na pliku audio w widoku aranżacji wówczas uruchomisz go jako klip w oddzielnym oknie w dolnej części ekranu. Teraz masz możliwość dodania stopniowych „zmian” do parametrów, włączając w to Pitch. Na wstępie kliknij żółty przycisk Warp i z rozwijanego menu wybierz algorytm (każdy oprócz Re-Pitch, z oczywistych powodów). Następnie kliknij przycisk E znajdujący się w dolnej lewej części sekcji klipu i upewnij się, że jest podświetlony. Teraz kliknij Transpose w panelu Envelopes z prawej strony. Kiedy już wybierzesz tryb Draw Mode wówczas możesz stworzyć krzywą odstrojenia z uwzględnieniem odstępów półtonowych. Zmniejszenie wysokości dźwięku to tylko „połowa” efektu zatrzymania nagrania. W oczekiwanym z niecierpliwością programie Live 9 ma się pojawić możliwość „pełnej” implementacji tej funkcji.
