Zoom Zoom H4n - 4-ścieżkowy, przenośny rejestrator cyfrowy

Powiększa się oferta kompaktowych rejestratorów, pozwalających na nagrywanie dźwięku z 24-bitową rozdzielczością i próbkowaniem do 96 kHz (patrz artykuł w EiS 11/2008). Co rusz któryś z producentów oferuje nowe, coraz lepiej wyposażone urządzenie, dzięki któremu zapis dźwięku stereo z wysoką rozdzielczością dostępny jest dla każdego, za stosunkowo nieduże pieniądze. Firma Zoom poszła jednak jeszcze dalej, opracowując w 2006 roku 4-śladowy, kompaktowy rejestrator H4, który w naszym artykule z listopada ubiegłego roku został oceniony jako "najbardziej zaawansowane, kompaktowe rozwiązanie, jeśli chodzi o 24-bitową rejestrację". Teraz natomiast Zoom wprowadza do sprzedaży wersję H4n. Różnica w nazwie jest niewielka, ale w funkcjonalności i możliwościach praktycznego wykorzystania - znacząca. Model H4n zapożyczył od swojego poprzednika m.in. wbudowane mikrofony stereo, wejścia XLR/TRS dla mikrofonów zewnętrznych i sygnałów liniowo-instrumentalnych oraz takie same tryby nagrywania sygnału - maksymalnie 24 bity, 96 kHz w trybie WAV i 48 kHz w trybie MP3. Ale są też różnice - oczywiście na korzyść nowego modelu. Na pierwszy rzut oka widać większy wyświetlacz, inną konfigurację przycisków, całkowicie przeprojektowany korpus oraz zamocowane w metalowym jarzmie mikrofony, z możliwością zmiany kąta ujęcia stereo.

Nowy Zoom H4n zapisuje cyfrowy dźwięk na kartach SD i SDHC (karta o pojemności 1 GB dołączona jest do rejestratora). Możliwe jest stosowanie kart o pojemności do 32 GB, jednak dopuszczalna objętość pojedynczego pliku to 2 GB. Ale Zoom H4n to nie tylko rejestrator. Konstruktorzy pomyśleli o muzykach nagrywających w domu i wbudowali do środka procesor DSP, dzięki któremu można uzyskać szereg efektów, w tym modelowanie brzmienia wzmacniacza gitarowego oraz szereg efektów typowo studyjnych, takich jak pogłos czy kompresja. Warto też zwrócić uwagę na takie funkcje jak metronom, tuner pracujący w kilku trybach czy regulacja szybkości odtwarzania, których próżno szukać u konkurencji. Wszystko to sprawia, że już przy pierwszym kontakcie z urządzeniem mamy wrażenie, iż jest to produkt, na jaki wielu z nas czekało. I wreszcie rzecz nie mniej istotna niż walory użytkowe - cena, która w przypadku H4n wygląda naprawdę zachęcająco.

W porównaniu do podobnych urządzeń dostępnych na rynku Zoom zawsze oferował więcej za mniejsze pieniądze. To sprawiło, że kompaktowe rejestratory tej firmy są obecnie jednymi z najpopularniejszych wśród użytkowników tego typu urządzeń. Ale nie ma nic za darmo - rejestratory Zoom H2 i H4 wyglądają mniej solidnie niż ich drożsi konkurenci, co wynika z zastosowania tanich, plastikowych korpusów. W przypadku H4n sprawa jest zupełnie inna - urządzenie ma znacznie solidniejszą, choć wciąż plastikową obudowę, powleczoną warstwą gumopodobnego tworzywa, dzięki któremu urządzenie świetnie leży w ręku. Do tego dochodzi masywne, całkowicie metalowe jarzmo, w którym zamontowano mikrofony (też z metalowymi korpusami). W ten sposób pod względem jakości wykonania H4n reprezentuje zupełnie inną ligę niż H2 i H4, zbliżając się pod tym względem do innych, znacznie droższych rejestratorów. Urządzenia, choć przenośne, trudno nazwać kompaktowym, głównie z powodu ich grubości, wynoszącej 3,5 centymetra. To zdecydowanie najgrubszy (choć nienajwiększy) rejestrator tego typu. Nie zapominajmy jednak o tym, że owa grubość nie bierze się z niczego - jej zasadniczym powodem jest zastosowanie gniazd wejściowych combo (XLR + TRS 1/4"), znajdujących się w spodniej części urządzenia. A to już jest dobry powód, by wybaczyć H4n jego nieco pękate kształty - w końcu tutaj ważna jest funkcjonalność, a nie smukła linia. Koniecznie trzeba wspomnieć o tym, że na wejściach combo możemy włączyć napięcie fantomowe +24 lub +48 V - takiej opcji nie ma żaden podobny rejestrator dostępny obecnie na rynku.

Urządzenie sprzedawane jest w kartonowym pudełku, w którym, oprócz samego rejestratora i plastikowego futerału służącego do jego transportu, znajdziemy też piankową osłonę na mikrofony (w znacznej mierze zabezpieczającą przed podmuchami wiatru przy rejestracji w terenie), impulsowy zasilacz sieciowy (działa z każdym napięciem sieciowym - potrzebujemy jedynie różnego typu przelotek, by móc korzystać z gniazdek typu amerykańskiego i brytyjskiego), przewód USB do połączenia rejestratora z komputerem, adapter, dzięki któremu możemy umieścić rejestrator w typowym uchwycie mikrofonowym (H4n można także zamocować bezpośrednio na standardowym statywie fotograficznym), wspomnianą już wcześniej kartę SD o pojemności 1 GB (na początek wystarczy, ale potem trzeba się już rozejrzeć za czymś o większej pojemności) oraz płytkę z programem Steinberg Cubase 4LE.

Mikrofony w Zoom H4n

Mikrofony wbudowane w urządzenie pracują w konfiguracji X/Y i bazują na kapsułach elektretowych, umieszczonych w solidnych metalowych osłonach. Poprzez przekręcenie tych osłon zmieniamy kąt, pod jakim zespół mikrofonów ujmuje dźwięk - może on wynosić 90 lub 120 stopni. W tym samym jarzmie, w którym zamontowano wewnętrzne mikrofony, znajdziemy też gniazdo TRS 1/8", pozwalające podłączyć zewnętrzny mikrofon stereo (niezależnie od wejść combo znajdujących się w dolnej części rejestratora). Włożenie wtyku w to gniazdo odłącza wbudowane mikrofony. Można z tego wejścia skorzystać np. wtedy, gdy używamy nakamerowego mikrofonu stereo. Szkoda tylko, że owe gniazdo umieszczono na spodniej, a nie na bocznej ściance, bowiem nie możemy z niego korzystać, gdy rejestrator spoczywa na płaskiej powierzchni; utrudnione jest też wykorzystanie tego gniazda w sytuacji, gdy H4n współpracuje z kamerą wideo i operator nosi go np. przymocowanego do paska od spodni.

Manipulatory w Zoom H4n

Przyciski sterowania napędem, wyboru wejścia i obsługi podstawowych funkcji (wybór folderu, pliku, regulacja szybkości i formatu nagrywanego pliku), znajdują się na panelu czołowym. Na prawym boku umieszczono przycisk otwierania i zamykania menu, enkoder służący do wyboru i zatwierdzania parametrów (poprzez obracanie i wciśnięcie), przyciski regulacji czułości wejściowej (możemy też wybrać automatyczną regulację czułości i aktywować limiter zabezpieczający przez przesterowaniem) oraz zamykany plastikową klapką slot na kartę SD. Na lewym boku korpusu przewidziano miejsce na gniazdo do podłączenia opcjonalnego, przewodowego pilota zdalnego sterowania, gniazdo do podłączenia słuchawek (funkcjonujące jednocześnie jako wyjście liniowe), towarzyszące mu przyciski regulacji głośności, miniaturowy port USB oraz włącznik zasilania. Ten ostatni - niezależnie do funkcji włączania i wyłączania urządzenia - pozwala także na aktywowanie blokady wszystkich manipulatorów w rejestratorze, co jest bardzo przydatne, gdy chcemy zabezpieczyć urządzenie przed przypadkowym użyciem któregoś z przycisków.

W dolnej części rejestratora znajduje się odsuwana pokrywa komory baterii, pod którą umiejscowiono przełącznik aktywujący funkcję Stamina. Pracujący w tym trybie rejestrator umożliwia zapis i odczyt tylko stereo, z 16-bitową rozdzielczością i próbkowaniem 44,1 kHz, ale dzięki jego zastosowaniu możliwe jest wydłużenie czasu pracy (nagrywania) na jednym zestawie baterii alkalicznych do 11 godzin. Warto zaznaczyć, że sama zmiana pozycji przełącznika nie dezaktywuje trybu Stamina; aby to zrobić, należy wyłączyć rejestrator, wyłączyć przełącznikiem tryb Stamina i ponownie włączyć urządzenie. Pod spodem umieszczono też głośnik kontrolny oraz gwintowane gniazdo do zamocowania rejestratora. Trzy gumowe nóżki sprawiają, że rejestrator stabilnie spoczywa na każdej równej płaszczyźnie.

Tryby pracy Zoom H4n

Rejestrator może pracować w czterech trybach. O pierwszym - Stamina - wspomniano już wyżej. Pozostałe trzy to: Stereo, 4CH i MTR. Tryb Stereo pozwala na stereofoniczny zapis za pośrednictwem wbudowanych lub zewnętrznych mikrofonów albo zapis sygnału mikrofonowego, liniowego lub instrumentalnego z wejść combo. Do wyboru mamy próbkowanie 44,1 kHz, 48 kHz oraz 96 kHz, a dla każdej z tych częstotliwości możemy wybrać rozdzielczość 16- lub 24-bitową. Chcąc zapisywać w formacie MP3, możemy wybrać stały bitrate od 48 kbps do 320 kbps lub tryb ze zmiennym bitrate - VBR. W czterokanałowym trybie 4CH można zapisywać sygnał z dwóch źródeł stereo: wbudowanych mikrofonów lub zewnętrznego mikrofonu stereo oraz z wejść combo, do których podłączamy dodatkowe mikrofony, instrumenty lub sygnał liniowy. W efekcie powstają dwa pliki stereo, które można zmiksować do postaci dwukanałowej lub na ich bazie stworzyć nagranie czterokanałowe, które następnie można przetworzyć w zewnętrznym edytorze plików na tryb 5.1, wydzielając kanał centralny i najniższe częstotliwości do sterowania subwoofera.

I wreszcie ostatni tryb - MTR, czyli multitrack. W tym trybie z H4n możemy korzystać jak z wielośladu, nagrywając kolejne ścieżki (z podsłuchem wcześniej nagranych) i zgrywając je z wykorzystaniem wewnętrznego miksera, wyposażonego w regulatory poziomu oraz panoramy, i procesora efektów. Przy odrobinie wprawy i cierpliwości możemy w ten sposób samodzielnie stworzyć kompletne nagranie demo, choć trzeba zaznaczyć, że obsługa miksera nie jest już tak łatwa jak obsługa całego menu. Możemy jednak z tym żyć, pamiętając o tym, że H4n to jedyne urządzenie tego typu na rynku, które daje możliwość pracy wielośladowej.

Funkcjonalność Zoom H4n

Projektując H4n konstruktorzy zadbali o to, by rejestrator charakteryzował się prostą i intuicyjną obsługą. Mamy więc podświetlany przycisk REC z funkcją Offset (po pierwszym wciśnięciu zaczynają funkcjonować wskaźniki wysterowania, a nagrywanie zaczyna się dopiero z chwilą ponownego wciśnięcia). Bardzo dobrze zaprojektowano system menu. Wszystkie funkcje sterowane są kciukiem prawej ręki, a poruszanie się po menu jest jednym z najprostszych wśród podobnych rejestratorów tego typu. Do urządzenia dołączona jest ponad 150-stonicowa instrukcja obsługi (w języku angielskim), która szczegółowo i z konkretnymi przykładami opisuje sposób korzystania z rejestratora. Już sama jej objętość świadczy, jak wiele funkcji oferuje H4n. Nie ma większego sensu opisywanie ich wszystkich [instrukcję znajdziecie zresztą na naszej płycie DVD w folderze Testy - przyp. red.], ale przyjrzyjmy się kilku najważniejszym.

W zależności od wybranego trybu pracy (patrz wyżej) wyświetlacz LCD prezentuje się inaczej. W każdym trybie mamy wgląd na bieżący i pozostały czas zapisu oraz stan baterii. W domyślnym trybie Stereo oraz w trybie 4TR wyświetlacz prezentuje nazwę aktualnego pliku, aktualną częstotliwość i rozdzielczość, zaś najwięcej miejsca zajmują wskaźniki wysterowania, z podtrzymaniem poziomów szczytowych i wskazaniem przesterowania (Peak). W odniesieniu do sygnału wejściowego, zapisywanego przez rejestrator, można zastosować nie tylko wspomniany wyżej limiter i automatyczny regulator czułości, ale też filtr górnoprzepustowy o przestrajanej częstotliwości od 80 Hz do 237 Hz. Oddzielne ustawienia filtru można zaaplikować do wewnętrznych (i zewnętrznych) mikrofonów, a oddzielne do wejść combo. To samo dotyczy również limitera, który może pracować również w trybie kompresora z uwzględnieniem różnych presetów (General, Vocal, Drum, Concert, Studio).

Zoom H4n w praktyce

Obsługa H4n nie nastręcza żadnych problemów nawet osobom po raz pierwszy mającym do czynienia z tego typu urządzeniem. Duży, 2-calowy wyświetlacz prezentuje wszystkie potrzebne dane, jest czytelny, a użytkownik może ustawić odpowiadający mu kontrast i czas podświetlania od czasu dokonania ostatniej operacji (wyłączone, 15 sekund, 30 sekund, stale włączone). Wskaźniki poziomu wysterowania działają bardzo sprawnie, dając pełną kontrolę nad przebiegiem procesu rejestracji.

Wewnętrzne mikrofony w bardzo niewielkim stopniu zbierają odgłosy towarzyszące trzymaniu mikrofonu w ręku, choć znacznie lepszym rozwiązaniem jest trzymanie rejestratora za pośrednictwem trzpienia służącego do montażu w uchwycie mikrofonowym (jeśli akurat nie możemy korzystać z uchwytu i statywu). Dołączona do zestawu osłona piankowa na mikrofony bardzo skutecznie zabezpiecza przed podmuchami wiatru, choć nie eliminuje w pełni najniższych częstotliwości. Przy nagraniach na powietrzu warto zatem włączyć filtr górnoprzepustowy. Przy zapisie w trybie Stereo z 24-bitową rozdzielczością i próbkowaniem 96 kHz dobre baterie alkaliczne starczają na ok. 5 godzin. W trybie Stamina można rejestrować przez ok. 10 godzin, co w dalszym ciągu jest czasem krótszym niż w Sony PCM-D50, który na jednym zestawie baterii funkcjonuje 12 godzin, ale i tak jest to imponująco długi czas pracy. Urządzenie wyposażone jest w gniazdo do podłączenia znajdującego się w zestawie zasilacza, ale nie można za jego pomocą ładować umieszczonych w rejestratorze akumulatorów.

Pod względem jakości dźwięku H4n można sklasyfikować jako sprzęt w pełni profesjonalny. Przedwzmacniacze mikrofonowe zapewniają uzyskanie optymalnej dynamiki i wnoszą bardzo mało szumów do nagrania. Sytuacja nieco się zmienia, gdy nagrywamy odgłosy przyrody, korzystając z automatycznej regulacji czułości, która sprawia, że poziom szumu nieco wzrasta. Najlepszą demonstracją możliwości rejestratora jest umieszczone na naszej płycie CD nagranie duetu gitarowego, dokonane z wykorzystaniem wewnętrznych i zewnętrznych (ambientowych) mikrofonów. Sygnał nie był poddany żadnej obróbce.

Podsumowanie

INFORMACJE:

Liczba śladów: 2 lub 4, jednocześnie odtwarzane i nagrywane.
Przykładowy czas zapisu (karta 4 GB): 380 minut (WAV 44,1 kHz/16 bitów stereo), 68 godzin (MP3, 128 kbps stereo).
Maksymalna liczba projektów: 1.000 na jedną kartę.
Znaczniki: godziny/minuty/sekundy/milisekundy.
Inne funkcje: Punch-in/out, Bounce, A-B Repeat.
Efekty: 50 typów, 60 presetów.
Funkcje pomocnicze: tuner chromatyczny, tuner dla basu i gitary, strój open, metronom (1/4, 8/4, 6/8, bez akcentu, od 40 do 250 BPM).
Przetwarzanie A/C i C/A: 24-bitowe, 96 kHz, 128-krotne nadpróbkowanie.
Nośnik danych: karty SD (16 MB-2 GB), SDHC (4 GB-32 GB); karta 1 GB w zestawie.
Formaty zapisu: WAV (16/24 bity, 44,1/48/96 kHz); MP3 (bitrate 48-320 kbps, VBR, próbkowanie 44,1/48 kHz).
Ekran LCD: podświetlany, 128×64 punkty.
Wejścia: TRS 1/8" - zewnętrzny mikrofon stereo, odłącza wbudowane mikrofony, impedancja 2 kΩ; combo - mikrofonowo-liniowo-instrumentalne, symetryczne/niesymetryczne, impedancja 1 kΩ (symetryczne), 480 kΩ (niesymetryczne), poziom od -10 dBm do -42 dBm (symetryczne), od +2 dBm do -32 dBm (niesymetryczne).
Wbudowane mikrofony: elektretowe, charakterystyka kołowa, czułość regulowana od +7 dB do +47 dB.
Wyjście słuchawkowo-liniowe: impedancja wyjściowa 10 kΩ, moc 20 mW+20 mW (na obciążeniu 32 Ω).
USB: 2.0.
Zasilanie: wewnętrzne baterie 2×R6, zasilacz sieciowy 5 V/1 A.
Czas pracy na bateriach: 6-11 godzin.
Wymiary: 73×156×35 mm.
Waga: 280 g.
Cena: 1.650 zł

EiS 06-2009