EarMaster 5 Pro i School - program do kształcenia słuchu
Muzyka to sztuka operująca dźwiękami, a muzyk jest kreatorem tej sztuki. W pełni świadome realizowanie zamysłów muzycznych pozostaje w ścisłym związku z umiejętnością rozpoznawania słuchowego poszczególnych elementów muzyki - następstw dźwięków (melodii), współbrzmień, akordów, rytmu itd. Programem, który pomaga rozwinąć te umiejętności jest EarMaster Pro 5.
Program otrzymałem do testu w dwóch wersjach - Pro i School; ta druga wersja zawiera opcje umożliwiające pracę z grupą uczniów w sieci komputerowej. Podczas instalacji programu z płyty napotkałem na problemy - program po prostu nie chciał się zainstalować, wyświetlając komunikat o braku jakiś składników na płycie. Postanowiłem skontaktować się z producentem i w krótkim czasie otrzymałem odpowiedź wraz z poprawną wersją instalacyjną programu (powodem problemów była partia wadliwych płyt, wypuszczona nieopatrznie na rynek).
Po instalacji i uruchomieniu programu na ekranie pojawiło się okno kreatora ćwiczeń, tzw. Training Wizard. Umożliwia ono wybór jednej z trzech podstawowych opcji ćwiczenia - standardowej (Standard Tutor, odpowiedniej dla mniej i średnio zaawansowanych), jazzowej (Jazz Tutor, uwzględniającej specyficzne sytuacje występujące w jazzie) lub niestandardowej (Custom, pozwalającej ćwiczyć ściśle określone zagadnienia). W dwóch pierwszych przypadkach program stopniuje skalę trudności tak, że ćwiczący może dłużej zatrzymać się na etapie, który sprawia mu trudności i przejść dalej dopiero po zadowalającym jego opanowaniu.
Ćwiczymy interwały
Zanim zabierzemy się do ćwiczenia, musimy wybrać jedną z dwunastu grup tematycznych w Exercise Area. Pierwsze trzy dotyczą interwałów; na przykładzie pierwszej z nich (Interval Comparison) omówię treść i metodykę ćwiczeń - w większości innych grup tematycznych będzie podobnie. Mamy tu za zadanie porównywanie wielkości interwałów (tzn. wskazanie, który z dwóch granych interwałów jest większy). Jest to jedyna w całym programie grupa ćwiczeń nie wymagająca od ćwiczącego żadnych wiadomości z zakresu teorii muzyki. Stopniowanie trudności polega tu na porównywaniu najpierw interwałów, które mają wspólny dźwięk dolny, poczynając od sekund (porównywanie wielkiej i małej), tercji (wielkiej i małej), kwart i kwint, wreszcie wszystkich dotychczas poznanych interwałów (do kwinty włącznie). Każde z ćwiczeń występuje najpierw w wersji wstępującej, następnie zstępującej, a na koniec harmonicznej (dźwięki grane jednocześnie).
Kolejnym etapem jest porównywanie tych samych interwałów co poprzednio, ale tym razem nie mają one wspólnej podstawy. Następnie ćwiczymy porównywanie sekst i septym oraz wszystkich interwałów od unisonu do oktawy. Tak jak poprzednio, najpierw interwały ze wspólną podstawą, a następnie bez niej. Ogółem mamy w tej grupie 42 zagadnienia ułożone w porządku wzrastającej trudności; w zależności od końcowego rezultatu danego ćwiczenia (po przerobieniu 20-25 zadań ćwiczeniowych), wyrażonego w procentach poprawnych odpowiedzi, program sugeruje albo przejście do kolejnego etapu, albo pozostanie na obecnym; możliwy jest też powrót do poprzedniego.
Następny zestaw ćwiczeń w grupie interwałowej to rozpoznawanie interwałów. Tu także mamy ćwiczenia z coraz większymi interwałami, ułożone jednak w nieco innej kolejności (interwały zstępujące pojawiają się w dalszych ćwiczeniach), a maksymalna wielkość interwału to dwie oktawy. Odpowiedzi można udzielać klikając w klawiaturę, gryf gitary, pięciolinię lub przyciski wyboru. Wśród opcji dla gitar dostępna jest nie tylko możliwość wyboru barwy instrumentu (wszelkie pytania zadawane są za pomocą barw MIDI naszej karty dźwiękowej lub zewnętrznego modułu), ale także jego strojenia (dostępnych 12 opcji strojenia dla gitar, basów, skrzypiec, wiolonczeli oraz banjo). Dostępne są nawet takie opcje jak wersja gryfu dla leworęcznych oraz obecność (lub nie) znaczników na gryfie! W niektórych ćwiczeniach tej grupy przed pytaniem program gra kadencję w danej tonacji lub dźwięk toniczny w interwale oktawy celem utrwalenia tonacji w pamięci; w tej grupie mamy łącznie 37 ćwiczeń.
Ostatnia z grup ćwiczeń interwałowych (dostępna tylko w wersji Custom) zawiera polecenia zaśpiewania (do skalibrowanego wcześniej mikrofonu) lub zagrania (do mikrofonu lub przez MIDI) interwału od zadanego dźwięku. Ponieważ ta grupa ćwiczeń jest dostępna tylko w opcji niestandardowej (Custom), możemy na wstępie wybrać sobie w dużym oknie dialogowym interwały, które chcemy ćwiczyć.
Rozpoznawanie elementów muzycznych
Grupa ćwiczeń związanych z rozpoznawaniem akordów obejmuje najpierw cztery podstawowe trójdźwięki oraz trójdźwięki zawieszone (sus2 i sus4), następnie pięć podstawowych typów akordów septymowych, akordy z alterowaną kwintą i dodaną sekstą, wreszcie pięć podstawowych typów akordów nonowych.
Po tym następują ćwiczenia z zakresu przewrotów akordów, obejmujące, poza przewrotami trójdźwięków, przewroty pięciu podstawowych typów akordów septymowych. W grupie progresji akordowych rozpoznajemy następstwa akordów, których liczba w zależności od wybranego zagadnienia wynosi od 2 do 5. Pierwsze (najprostsze) zadania w tej grupie obejmują jedynie trójdźwięki triady jednej tonacji, natomiast ostatnie obejmują modulacje do innych tonacji.
W grupie skal mamy prawie wszystkie stosowane skale, a więc dur, moll harmoniczny i moll dorycki (melodyczny wstępujący) oraz wszystkie ich modesy (skale zbudowane na kolejnych stopniach skal podstawowych), dwie pentatoniki, dwie skale zmniejszone i skalę całotonową.
Kolejne cztery grupy zagadnień dotyczą rytmu. Znajdziemy tu czytanie podanego zapisu rytmiki, powtórzenie granego podziału rytmicznego ze słuchu, zapisanie w nutach słyszanego podziału oraz korekta celowo błędnie napisanego podziału na podstawie podziału słyszanego. Tam gdzie należy dany rytm wystukać, robi się to poprzez naciskanie spacji. Program przewiduje pewną tolerancję dokładności naszych odpowiedzi - nie musimy wystukać rytmu idealnie dokładnie, aby odpowiedź została uznana za prawidłową, jednak zostaniemy poinformowani o naszych niedokładnościach (wyświetlając "perfect!" lub jedynie "well done", pokazując kierunek przesunięcia niedokładności). W tym przypadku, a także jeśli niektóre nuty zostaną wykonane całkowicie błędnie, program zliczy sumaryczny rezultat procentowy danego ćwiczenia (oraz wszystkich ćwiczeń wykonanych w ramach tego zagadnienia).
Ostatnia grupa zagadnień to dyktanda słuchowe. Najprostsze z nich to rozpoznawanie dźwięku danej tonacji na podstawie podanej wcześniej kadencji. Trudniejsze obejmują 3 lub 5 dźwięków w tonacjach dur lub moll harmoniczny, a najtrudniejsze operują aż 11 dźwiękami i skalą całotonową lub chromatyczną. W jazzowej opcji ćwiczenia znajduje się część zagadnień znanych z opcji standardowej, jednak w rozszerzonym zakresie, np. w rozpoznawaniu akordów mamy bardziej skomplikowane i rzadziej stosowane akordy septymowe, nonowe i undecymowe, a w ćwiczeniach rytmicznych wszystko opiera się na swingowym dzieleniu wartości parzystych.
W opcji Custom można nie tylko wybierać, które konkretnie interwały, skale lub akordy chcemy ćwiczyć, ale także wykreować własne i włączyć je do zestawu tych, z których program ma nas odpytywać. Rezultaty naszych zmagań z ćwiczeniami są zapisywane w programie w postaci bardzo przejrzystych wykresów (oddzielnie dla każdej grupy ćwiczeń), na podstawie których możemy szybko zorientować się, w których grupach zagadnień mamy największe problemy i w związku z tym na których powinniśmy skupić swoją uwagę.
Wrażenia i podsumowanie
EarMaster 5 to jak do tej pory najlepszy program do ćwiczenia słuchu z jakim miałem okazję pracować. Wbrew pozorom, nie ma on nic wspólnego z pochodzącymi również z Danii programem Earope (znanym wcześniej pod nazwą Earobics), który mimo że powstawał mniej więcej w tym samym czasie pozostał w tyle za rodzimym konkurentem. W EarMasterze każdy znajdzie coś dla siebie i to jest chyba największy jego atut.
Ćwiczenia są bardzo zróżnicowane pod względem stopnia trudności, co oznacza, że szybko odnajdziemy "swój" poziom w danej grupie ćwiczeń. Po pewnym czasie ćwiczenia prawdopodobnie dojdziemy do momentu, w którym powinniśmy się zatrzymać i poćwiczyć daną grupę zagadnień. Niekiedy kolejne zagadnienie w danej grupie okazuje się znacznie trudniejsze od poprzedniego - na przykład porównywanie wielkości interwałów ze wspólnym dźwiękiem jest znacznie łatwiejsze niż gdy wspólnego dźwięku nie ma; oznacza to, że w tym miejscu powinniśmy się zatrzymać na dłużej. Pracując z programem stwierdziłem, że porównywanie wielkości interwałów, mimo iż jest przeznaczone dla osób nie znających teorii, wcale nie jest najłatwiejszą grupą ćwiczeń...
Jeżeli mimo ćwiczeń nie udaje nam się osiągnąć postępów, możemy zawęzić obszar ćwiczenia używając opcji Custom, gdzie możemy wybrać tylko kilka lub wręcz dwa interwały (akordy, skale) do ćwiczenia, wybrać zakres ćwiczeń na klawiaturze itp. Poprzeczkę trudności możemy także regulować sobie poprzez włączenie lub wyłączenie sposobu odpowiadania. Przykładowo, w grupie progresji akordowych znalezienie poprawnej odpowiedzi za pomocą okna dialogowego jest dość łatwe (klikamy w jeden z przycisków wyboru, podobnie jak w pytaniach testowych na egzaminie), ale gdy wyłączymy tę opcję i zechcemy odnaleźć dźwięki usłyszanych akordów na klawiaturze albo zapisać je w nutach, będziemy mieli znacznie więcej pracy (i możliwości pomyłki).
Jeśli uczymy kształcenia słuchu w szkole EarMaster w wersji School, daje nam to praktycznie nieograniczone możliwości stawiania zadań uczniom (również poprzez kreowanie własnych ćwiczeń) i oceniania wyników każdego ucznia podczas pracy w klasie i w domu (uczeń może otrzymywać zadania i wysyłać rozwiązania przez internet). Jedyny drobny mankament, jakiego dopatrzyłem się w programie to niemożność wyłączenia unisonu (i ewentualnie oktawy) z ćwiczeń interwałowych w opcji Standard - dla bardziej zaawansowanych pytanie o unison lub oktawę jest po prostu zbyt łatwe (ale jeśli ktoś chce, może to uczynić korzystając z opcji Custom). W programie brak jest też możliwości pisania dyktand wielogłosowych - zapewne producent uznał, że ze względu na stopień trudności tego zagadnienia zainteresowałyby one tylko nieliczną grupę bardzo zaawansowanych użytkowników. Mimo tych drobnych zastrzeżeń myślę, że z uwagi na całokształt budowy, wyglądu, funkcjonalności i działania programu, a także na jego niewygórowaną cenę, śmiało możemy przyznać EarMasterowi 5 tytuł Nasz Typ. Na koniec warto zaznaczyć, że w grudniu będzie dostępna nakładka na program w języku polskim.
EiS - 12/2005
