Neumann KH 120

Powodem takiego stanu rzeczy są zmiany w światowej ekonomii. Firmy w branży pro-audio, które do tej pory pracowały wyłącznie na potrzeby klientów dysponujących grubą gotówką, zaczęły szukać nowych odbiorców na znacznie szybciej rozwijającym się rynku projektowych i domowych studiów nagrań. Sennheiser, który jest właścicielem firm Neumann oraz Klein + Hummel, zaczął mieszać we własnym kotle, w efekcie czego na rynku pojawił się pierwszy noszący logo Sennheisera wielkomembranowy mikrofon pojemnościowy, czyli MK 4 (patrz test EiS 4/2011), oraz pierwszy monitor studyjny Neumanna, czyli KH 120.
Jak można się łatwo domyślić, za tym ostatnim stoi technologia firmy Klein + Hummel, która to marka, decyzją władz Sennheisera, ma zostać całkowicie zamknięta. I choć K+H zniknie z rynku, to jednak doskonałe monitory tego producenta i całe know­‍‑how, związane z wytwarzaniem jednych z najlepszych monitorów na świecie, zostanie i od teraz będzie dostępne dla klientów pod postacią zestawów głośnikowych Neumann. Decyzja wydaje się być słuszna z marketingowego punktu widzenia, ponieważ o ile markę Neumann kojarzy chyba każdy człowiek na świecie, w jakikolwiek sposób związany z branżą nagraniową, o tyle K+H już niekoniecznie.
Trzeba też na sprawę spojrzeć z innego punktu widzenia. Klein+Hum­mel, jako stosunkowo nieduża firma, kupowała komponenty do swoich produktów w niewielkich ilościach, a więc finalna cena monitorów była dość wysoka. Teraz Sennheiser, który ma znacznie większe możliwości działania i zdecydowanie większe moce produkcyjne, może pozyskiwać podzespoły w niższej cenie, a i same monitory sprzedawać w większych ilościach, co przełoży się na bardziej atrakcyjną cenę dla końcowego odbiorcy. Z punktu widzenia klienta wszystko zatem idzie w dobrym kierunku. A jak prezentuje się sam produkt? Zobaczmy.

Konstrukcja
Obudowa monitorów wykonana jest z dwóch elementów odlewanych z aluminium – jeden stanowi przedni panel wraz z falowodem przetwornika wysokotonowego, drugi to korpus, w którym osadzona jest elektronika i złącza. Tego typu konstrukcja jest bardzo kosztowna, zwłaszcza w porównaniu z obudową wykonaną z płyt MDF, ale firma Neumann liczy na dużą sprzedaż KH 120 i nie zawahała się zainwestować w drogą technologię. Obudowa pełni jednocześnie rolę radiatora dla dwóch wzmacniaczy mocy 50 W (80 W w szczycie) zainstalowanych wewnątrz – jednego dla przetwornika wysokich tonów i jednego dla woofera. Są to układy monolityczne, pracujące w klasie A/B i zasilane z wewnętrznego zasilacza impulsowego, przystosowanego do napięcia sieciowego od 100 do 240 V.
Choć nazwa KH 120 wskazuje na związki z firmą Klein+Hummel, to jednak monitor Neumanna został zaprojektowany całkowicie od nowa. Mamy tu do czynienia z zupełnie nowym driverem, który ma być przetwornikiem stosowanym w całej serii monitorów Neumann, nowym wooferem oraz zupełnie nową, w pełni analogową elektroniką. Całkowicie nowe jest też rozwiązanie portów bass-reflex (opatentowane przez Neumanna), w których nie tylko mamy zaokrąglone krawędzie trójkątnych wylotów, ale też specjalnej konstrukcji tunele, zaprojektowane tak, by do minimum zredukować ich rezonans własny.
Przetwornik wysokich tonów to bardzo interesujące i rzadko spotykane rozwiązanie, ze stożkową membraną o średnicy 1", wykonaną z kompozytu tytanowego. Elementami składowymi systemu przetwarzania wysokich tonów są też: perforowana osłona drivera z korektorem fazy oraz falowód znajdujący się na przednim panelu, którego kształt został opracowany na bazie matematycznego wyliczenia dyspersji (MMD). Driver został zaprojektowany tak, by grać od 2 kHz (tyle wynosi częstotliwość podziału w KH 120), a chłodzenie jego cewki ułatwia specjalny płyn (ferrofluid), znajdujący się w szczelinie magnetycznej przetwornika. Ferrofluid przyczynia się też do redukcji wszelkiego typu rezonansów własnych drivera.

Przetwarzaniem niskich tonów zajmuje się woofer z membraną o średnicy 5,25". Jest on od frontu zabezpieczony perforowaną osłoną, która wytłoczona jest tak jak przód głośnika. Dzięki temu monitor ma nie tylko bardzo efektowny wygląd – tak ukształtowana osłona charakteryzuje się wyjątkową sztywnością i brakiem rezonansów.
Obydwa przetworniki, pracujące w KH 120, mają podwójne obwody magnetyczne i są pod tym względem bardzo efektywnie zaekranowane, co pozwala na ich pracę w bezpośredniej bliskości ekranów CRT lub innych urządzeń wrażliwych na promieniowanie magnetyczne.
Na tylnym panelu znajdziemy dwa gwintowane otwory, pozwalające na zamocowanie monitora za pomocą całej gamy opcjonalnych uchwytów montażowych z serii LH. Gniazdo sieciowe i wejściowe wyprowadzone są w taki sposób, by można było dostawić monitor do samej ściany.

Manipulatory
Na tylnym panelu monitora znajdziemy przełączniki służące do zmiany charakterystyki przetwarzania monitorów, uwzględniające tłumienie w zakresie niskich tonów (kompensacja bliskości ścian: –2,5, –5 i –7,5 dB), tłumienie w zakresie niskiego środka (kompensacja odbicia od konsolety: –1,5, –3 i –4,5 dB) oraz korekcja w zakresie najwyższych tonów, z 1-decybelowym podbiciem lub tłumieniem o 1 albo 2 dB.
Konstruktorzy uwzględnili też różny poziom głośności monitorów, którą zmieniamy przełącznikiem wyskalowanym w decybelach SPL (w odległości 1 metra) dla sygnału wejściowego 0 dBu: 94, 100, 108 i 114 dB. Płynnej regulacji czułości dokonuje się trymerem INPUT GAIN o zakresie działania 15 dB.
W części panelu zawierającej gniazdo sieciowe i symetryczne wejście sygnałowe XLR znajdziemy trzy mikroprzełączniki. Dwa z nich włączają lub wyłączają podświetlane logo Neumann na przednim panelu (pełniące też funkcję wskaźnika zadziałania limitera) lub aktywują jego przyciemnienie. Trzeci służy do odłączenia masy sygnałowej od elektrycznej na wejściu XLR, co pomaga w usunięciu ewentualnych przydźwięków występujących w naszym systemie odsłuchowym.

Pomiary
Producent podkreśla, że rynkowy debiut KH 120 był poprzedzony długim okresem prób i testów mających na celu zaprojektowanie przetworników, które mogłyby spełniać najwyższe standardy w zakresie liniowości przetwarzania oraz poziomu zniekształceń. W efekcie powstał woofer i driver, których jakość może być porównywana z jakością, z jaką wytwarzane są mikrofony Neumanna – to był jeden z głównych elementów całej strategii marketingowej serii monitorów KH.
Rzeczywistość nie odbiega od zamierzeń – monitory mają bardzo wyrównaną charakterystykę, która nawet bez wygładzania nie wykazuje odchyleń większych niż 2 dB od poziomu średniego. Ponadto użytkownik, korzystając z przełączników tłumienia zakresu niskich, średnich i wysokich tonów, może dopracować charakterystykę brzmieniową KH 120 zgodnie z własnymi preferencjami oraz akustyką pomieszczenia, w którym pracują monitory. Warto zwrócić uwagę na fakt, że filtry działają tylko w stronę tłumienia (jedynym wyjątkiem jest 1-decybelowe podbicie w zakresie wysokich tonów, które pomaga w zachowaniu przejrzystości w mocno wytłumionym studiu), dzięki czemu nie ograniczamy zakresu dynamiki monitorów.
Bass-reflex wstrojony jest do częstotliwości 54 Hz i mimo pracy w tak niskim paśmie nie ma często występującego w tego typu konstrukcjach rezonansu własnego, wpływającego na przetwarzanie w zakresie pasma środkowego.
Woofer ma wyjątkowo wyrównaną charakterystykę pracy aż do częstotliwości podziału i we współdziałaniu z bass-refleksem pozwala tym 5-calowym monitorom zejść do imponująco niskiej częstotliwości 48 Hz (–10 dB). Doskonale sprawuje się falowód drivera, dzięki któremu w odchyleniu 45 stopni od osi zestawów mamy jedynie 5 dB spadku dla 16 kHz przy niemal idealnym odwzorowaniu kształtu krzywej mierzonej na wprost.
Oceniając KH 120 tylko na podstawie pomiarów można się wyrażać o tym monitorze w samych superlatywach. Pozostaje jeszcze najważniejsze, czyli test odsłuchowy.


W praktyce
Po wielu różnych odsłuchach, z wykorzystaniem całej gamy materiałów źródłowych, począwszy od pojedynczych śladów, poprzez grupy ścieżek, całe miksy oraz gotowy materiał muzyczny, zarówno ja, jak i osoby biorące udział w odsłuchu doszliśmy do wniosku, że KH 120 to jeden z najlepszych monitorów dwudrożnych, jakie mieliśmy możliwość słuchać. Charakteryzują go takie cechy jak bardzo dobra kontrola zakresów częstotliwości słyszalnych, ze szczególnym wskazaniem na wiarygodność basu (w kontekście wielkości woofera), przejrzystość i czytelność wszystkich elementów miksu, typowe dla najlepszych głośników „odklejenie" obrazu dźwiękowego od monitorów i możliwość jednoznacznego określenia umiejscowienia źródeł w wymiarze blisko-daleko oraz perfekcyjna stereofonia. Bas jest krótki, nie ciągnie się w dźwięku i ma odpowiednią wagę (jak na 5-calowy woofer). Wszelkiego typu dzwonki, tamburyna i hi-haty brzmią czysto, bez rezonansów. Gitary w utworach z płyt AC/DC, które są w stanie bardzo dużo powiedzieć o średnicy w każdym zestawie głośnikowym, brzmią odpowiednio siarczyście i nie wykazują tendencji do przejaskrawień. Dynamika, zważywszy na to, że mamy do czynienia z monitorami bliskiego pola, jest w zupełności wystarczająca. Gdy jednak będziemy chcieli posłuchać głośniej w większym pomieszczeniu, wówczas może nam zabraknąć mocy, zwłaszcza w zakresie niskich tonów. W takich sytuacjach warto rozejrzeć się za subwooferem (Neumann rekomenduje nowy model KH 810 z 10-calowym przetwornikiem).


Cechy szczególne
Jest kilka cech, które wyróżniają monitory KH 120 na rynku i o których warto tu wspomnieć. Pierwsza to fakt zastosowania bardzo płytkiego, 6-decybelowego filtru górnoprzepustowego 30 Hz do ochrony woofera przed dźwiękami podakustycznymi. Producenci zazwyczaj stosują znacznie bardziej strome i wyżej działające filtry, które jednak wprowadzają większe przesunięcie fazowe do sygnałów o małej częstotliwości. Efektywna ochrona mechaniczna głośnika okupiona jest więc opóźnieniami w zakresie niskich tonów, a w praktyce dłuższym, „lejącym się" basem. Użycie lepszego pod względem brzmieniowym, płytkiego i niżej nastrojonego filtru oznacza jednak konieczność zastosowania bardziej wytrzymałego mechanicznie i solidniej skonstruowanego głośnika – i tak się stało w przypadku KH 120.
Drugą istotną rzeczą jest to, że każdy monitor Neumanna jest indywidualnie strojony z użyciem sześciu wewnętrznych filtrów, do których dostęp znajduje się pod nalepką panelu korektorów charakterystyki. Nie jestem do końca przekonany, czy fakt ten należy traktować jako oczywistą zaletę, ale jednego można być pewnym – każdy monitor KH 120 opuszczający fabrykę w Irlandii (gdzie powstają monitory Neumann) ma identyczną charakterystykę częstotliwościową, zatem dowolnie wybrane monitory mogą być od razu stosowane w stereofonicznych i wielokanałowych systemach monitoringu.
Pod względem cenowym monitory KH 120 przedstawiają się atrakcyjnie – 2.680 zł za sztukę nie jest wprawdzie ceną, która może konkurować z monitorami APS, ale jest niższa od ceny Dynaudio BM6A MkII i na poziomie ceny Genelec 8130A (z wejściem cyfrowym, ale z driverem 0,75" i nieco mniejszym wooferem). Warto wziąć pod uwagę fakt, że za podobną, a często niższą cenę można jeszcze kupić ostatnie sztuki Klein + Hummel O110 (KH 120 jest bezpośrednim następcą tego monitora), jednak trudno jednoznacznie przesądzać, który produkt jest lepszy.

Podsumowanie

Konstrukcja akustyczna: bass-reflex (6,5 litra netto), dwudrożna, bi-amp, całkowicie metalowa obudowa z odlewu aluminium (kolor antracyt, RAL 7021).
Przetworniki: woofer 5,25", tweeter 1" (membrana stożkowa z kompozytu tytanowego); ekranowane magnetycznie.
Pasmo przenoszenia: 54 Hz–20 kHz.
SPL (1 m): 95 dB (>100 Hz), maks. 111,1 dB (3% THD, 100 Hz–6 kHz).
Wzmacniacze: 50 W + 50 W (80 W + 80 W w szczycie); klasa pracy A/B, układy monolityczne.
Zwrotnica: aktywna, analogowa, 2 kHz, symetryczna 24 dB/okt.
Korekcja: Bass (0, –2,5, –5, –7,5 dB); Mid (0, –1,5, –3, –4,5 dB); High (+1, 0, –1, –2 dB).
Zabezpieczenia: limiter i termiczne (oddzielne dla każdego toru), filtr dolnozaporowy 30 Hz (6 dB/okt.).
Wejście: analogowe XLR, symetryzowane elektronicznie, impedancja >10 kΩ, płynna regulacja czułości od 0 dBu do –15 dBu, regulacja poziomu wyjściowego dla 0 dBu (94, 100, 108, 114 dB SPL).
Wymiary: 277×182×220 mm.
Waga: 6,2 kg.
Cena: 2.680 zł (za sztukę)