Klark Teknik 1176-KT - kompresor sprzętowy

Oryginalny, zaprojektowany w 1967 roku Urei 1176 to urządzenie, które w znacznej mierze ukształtowało charakter współczesnej muzyki. Firma Universal Audio (funkcjonująca też w latach 60. i 70. jako Urei i Teletronix) w czasie, gdy zarządzał nią Bill Putnam, wyprodukowała blisko 9.000 tych procesorów, dostępnych w co najmniej 13 różnych wersjach i odmianach. Z tego też względu nie ma czegoś takiego jak "wzorcowe brzmienie 1176". Nawet oryginalne urządzenia z tej samej serii potrafiły się różnić, więc bardzo rzadko używano ich w konfiguracji stereo. Do obróbki stereofonicznej, aż do momentu pojawienia się pierwszych urządzeń API, królem był Fair­child 670, który kosztował i wciąż kosztuje majątek. Od połowy lat 90., kiedy to wróciła moda na sprzęt analogowy, 1176 funkcjonuje też pod postacią tysięcy różnych klonów, kopii, wersji-bazujących-na, że o setkach wtyczek nawet nie wspomnę. Teraz mamy wersję firmowaną przez jednego z najbardziej znaczących producentów w historii pro-audio, jakim jest Klark Teknik. To dość ryzykowne, bo żaden z producentów o podobnej reputacji co ta brytyjska firma nie zdecydował się na tak jednoznaczne stworzenie klonu tego słynnego kompresora. Ale Uli Behringer, który poprzez korporację Music Group jest aktualnym właścicielem firmy Klark Teknik, raczej nigdy nie miewał oporów w tych kwestiach. Tak czy owak, pokusa posiadania słynnego kompresora w wersji renomowanego producenta, i to za cenę sporo niższą od cen najtańszych nawet klonów, jest bardzo silna.

Konstrukcja Klark Teknik 1176-KT

Urządzenie wygląda niemal dokładnie tak samo jak oryginał. Ponieważ jest to typowy przykład kompresora z ustawionym na stałe progiem Threshold, próg zadziałania kompresji definiujemy tu gałką Input – czym bardziej w prawo, tym rozumiany we współczesny sposób Threshold ustawiony jest niżej. Gdy sygnał jest zbyt mocny i tłumienie zaczyna się przy najniższych ustawieniach Input, wtedy możemy skorzystać ze znajdującego się z tyłu przycisku aktywującego tłumik 20 dB. Regulatorem Output ustalamy poziom wyjściowy, odpowiednio kompensując tłumienie wprowadzane przez kompresor. Nie ma możliwości porównania sygnału z kompresją i bez kompresji. W oryginale można tego w pewnym zakresie dokonać, przekręcając gałkę Attack skrajnie w lewo i tym samym wyłączając blok sterowania tłumieniem, ale w 1176-KT takiej funkcji nie przewidziano. Skoro jednak brak tzw. sztywnego ominięcia nie przeszkadzał realizatorom od 1967 roku, to i teraz nie powinni narzekać. Poza tym sygnał podany na kompresor zawsze przechodzi przez dwa transformatory i układ wzmacniacza w klasie A, z możliwością regulacji wysterowania tego toru sygnałowego i ustawienia poziomu wyjściowego. Dlatego nawet wtedy, gdy kompresor nie tłumi sygnału, działa jak swoisty ocieplacz brzmienia. Kiedyś uznawano to za wadę, ale dziś postrzegane jest to jako cenna zaleta.

Wspomniana już gałka Attack oraz znajdująca się niżej Release ustalają czasy reakcji bloku tłumienia i zaniku tłumienia po zmniejszeniu się poziomu sygnału. Tak jak w oryginale, tu też działają wspak – kręcąc w prawo, zmniejszamy te czasy, czyli zupełnie odwrotnie niż w wielu współczesnych kompresorach i wtyczkach. Z lewej strony wskaźnika wychyłowego mamy przyciski zmiany stopnia kompresji, umożliwiające też zastosowanie słynnego trybu all-button (wszystkie wciśnięte). Wtedy to urządzenie zaczyna działać zupełnie nieprzewidywalnie, co niekiedy pozwala uzyskać ciekawe efekty, dość dalekie od klasycznej kompresji. Z prawej znajdują się przyciski pozwalające wybrać tryb pracy wskaźnika: głębokość tłumienia i trzy różne zakresy wskazań poziomu wyjściowego. Z tyłu funkcjonuje wejście i wyjście jako złącza XLR i TRS 6,3 mm, wspomniany tłumik Pad i trymer do kalibracji zera na wskaźniku w trybie redukcji.

Klark Teknik 1176-KT - co znajdziemy w środku?

Nie spodziewałem się klasycznego montażu przewlekanego, ale i tak widać, że sporo prac wykonywanych jest ręcznie, wliczając w to montaż większych podzespołów, okablowanie i ustawienie punktów pracy wzmacniacza sterującego tłumieniem. Pod względem konstrukcji elektronicznej 1176-KT nie odbiega znacząco od oryginału, choć zdecydowana większość elementów montowana jest powierzchniowo. Na wejściu i wyjściu znajdują się transformatory z nalepką Midas (która to marka także należy do Music Group). Nie sądzę, by były to produkty takich firm jak Jensen czy Cinemag. Raczej są to wyroby dalekowschodnie, gdyż na naklejkach widnieją oznaczenia "designed and engineered in England" i brakuje magicznego słowa "made". Ponieważ jednak pod tymi produktami podpisał się tak renomowany producent, to nie ma co drążyć tematu.

Porównałem układ funkcjonujący w 1176-KT ze schematami różnych wersji oryginalnego 1176 i sądzę, że Klark Teknik zastosował swoiste połączenie rewizji D i E. Jedyną istotną różnicą jest zamiana tranzystorowego układu sterowania pracą wskaźnika na rozwiązanie z układem operacyjnym, które nie ma żadnego wpływu na brzmienie. Układ tłumienia bazuje tu na tranzystorze FET, a w torze wyjściowym pracuje pojedynczy tranzystor mocy, co siłą rzeczy wyklucza rewizje od F w górę, gdzie zastosowano układ przeciwsobny (ponadto wersje od G w górę miały beztransformatorowe wejście, dlatego nie cieszą się dziś specjalnym powodzeniem). Zasilacz urządzenia jest impulsowy i może pracować z napięciem sieciowym w zakresie 110–240 V. Rozwiązanie takie nieszczególnie odpowiada koncepcji "vintage", ale górę wyraźnie wzięła tu ekonomia.

Klark Teknik 1176-KT w praktyce

Kompresor zachowuje się bardzo stabilnie i przewidywalnie. Ustawienia poziomu wejściowego i wyjściowego korelują ze sobą, zatem zwiększając Input możemy o podobną wielkość zmniejszyć Output, by zachować podobny poziom odczuwalny. Ustawienia wskazówki miernika na 0 dB redukcji można dokonać palcem (trymer działa chyba zbyt luźno), ale pozycja 0 utrzymuje się bez względu na zmiany ustawień kompresji. Po wyłączeniu wszystkich przycisków Ratio i normalnym wysterowaniu wejścia kompresor nie wprowadza tłumienia, zachowuje się dość przejrzyście i ciekawie podbarwia sygnał. Gdy w takim trybie wysterujemy go mocniej, wtedy kompresji podlegają częstotliwości powyżej 6 kHz, co pozwala interesująco zmniejszyć dynamikę najwyższych składowych sygnału. Żadna znana mi wtyczka nie oferuje tej funkcji. W grę wchodzą też wszelkie inne kombinacje z przyciskami, włącznie ze słynnym all-button. Tym sposobem kompresor pozwala nam osiągnąć nietuzinkowe brzmienia o dość nieprzewidywalnym charakterze. Oczywiście należy wziąć pod uwagę to, że i wskazówka tłumienia zachowuje się wówczas nieprzewidywalnie...

Lubię dobre urządzenia za to, że przy ustawieniu wszystkich gałek na połowę zakresu regulacji już uzyskuje się niezłe brzmienie, które potem wystarczy tylko dopracować. Klark Teknik 1176-KT to ma. Przy mocniejszym wysterowaniu i krótkim czasie powrotu odpowiednio zniekształca dźwięk w zakresie niskich tonów, a przy właściwie dobranym ataku efektownie podkreśla górę – wszystko dokładnie tak, jak trzeba. Poza tym bardzo dobrze i przewidywalnie reaguje na zmiany ustawień. Doświadczeni użytkownicy w zasadzie w ciemno mogą go ustawić na określony typ brzmienia i za pierwszym strzałem będzie to dokładnie to, co chcieli uzyskać. Przy dłuższych czasach powrotu i tłumieniu do 5 dB nie ma problemu z "falującymi" końcówkami dźwięku, wynikającego z nieliniowej charakterystyki czasu powrotu. Gdy tłumienie będzie większe, w okolicach 10 dB, efekt ten zacznie się pojawiać. Wiele oryginalnych 1176 tak właśnie ma, choć np. w emulacji tego procesora w wersji UAD-2 ten nie zawsze pożądany efekt uboczny nie występuje. Musimy jednak pamiętać, że głęboka kompresja stosowana kreatywnie nie od razu stała się jedną z technik realizacji dźwięku. Takie brzmienia, z jakich korzysta np. Massive Attack, kiedyś uznano by za ewidentny błąd. Nawet słynny efekt długo wybrzmiewającego akordu kończącego A Day In The Life z płyty Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band uzyskano podnosząc ręcznie tłumiki w konsolecie, a nie poprzez zastosowanie kompresji. Wiele klasycznych kompresorów sprzętowych, może z wyjątkiem API 2500, miewało lekko pofalowane charakterystyki czasu powrotu, więc nie robiłbym z tego problemu.

Podsumowanie

Zobacz także test wideo:

Technics EAH-A800 - bezprzewodowe słuchawki z redukcją szumów

Wszystkim osobom dorastającym w latach 70. i 80. minionego wieku należąca do Panasonica marka Technics nieodmiennie kojarzy się z gramofonami oraz doskonałym sprzętem hi-fi.