Grupowanie ścieżek
W każdym wielośladowym programie audio funkcja grupowania ścieżek w tzw. foldery ścieżek (folder track) bardzo ułatwia pracę w przypadku rozbudowanych, wielośladowych sesji. W Cockos Reaper można z niej korzystać na kilka sposobów i należy przyznać, że pod tym względem program ten zorganizowany jest wyjątkowo dobrze.
Grupowanie ścieżek w programach DAW ma swoje korzenie w funkcji wielodrożnej komutacji stosowanej w bardziej rozbudowanych mikserach analogowych (o cyfrowych nie wspominając, gdyż pod wieloma względami przypominają one możliwości programów wielośladowych). Funkcja ta była rozwijana stopniowo, w miarę bieżących potrzeb realizatorów nagrań oraz realizatorów obsługujących koncerty. W gruncie rzeczy chodziło o to, aby móc wykonywać pewne operacje na kilku torach jednocześnie.
Funkcje grupowania w Cockos Reaper
Na początku była to tzw. automatyka wyciszeń, szczególnie przydatna w warunkach live. Wskazywało się kanały, które musiały być wyciszone, np. wszystkie mikrofony na perkusji na czas jej zmiany czy wszystkie mikrofony sekcji dętej lub chórku, gdy w danym momencie nie wykonywały swojej partii. Owe zdefiniowane kanały były następnie kierowane do jednej grupy sterowania i jednocześnie wyciszane jednym przyciskiem. Niektóre konsolety miały kilka takich grup wyciszeń (Mute Groups), zatem można było tą metodą obsługiwać kilka zestawów instrumentów. Przy wyposażonej w dużą liczbę torów wejściowych konsolecie można było w ten sposób „obsłużyć” kilku różnych wykonawców, nie ruszając ustawień w kanałach.
Równolegle zaczęto stosować bardziej wyrafinowane sposoby hurtowej komutacji sygnałów poprzez kierowanie ich do różnych grup (aby jednym suwakiem regulować głośność np. wszystkich instrumentów perkusyjnych). Ta podstawowa funkcja grupowania dostępna jest w każdym programie DAW i znacząco ułatwia miksowanie. Każdą grupę ścieżek możemy bowiem wstępnie zmiksować tłumikami i gdy uzyskamy odpowiednie brzmienie, wtedy wysyłamy wszystkie te ścieżki na sumę jako jeden tor stereo (grupę). Całość utworu miksujemy już z wykorzystaniem grup, np. grupy perkusji, grupy gitar, grupy instrumentów klawiszowych itp., bez konieczności ruszania suwaków na pojedynczych ścieżkach.
Funkcja grupowania ścieżek i parametrów w programie Reaper oferuje zarówno możliwość stosowania trybu folder track, czyli standardowych grup, jak i opcję pracy w dowolnie konfigurowanym trybie VCA.
Przy takim systemie miksowania jest jednak pewien problem. Jeśli w poszczególnych kanałach używamy wysyłek po tłumiku (a tak jest zwykle przy stosowaniu efektów typu pogłos, delay czy przy kompresji równoległej), to suwakiem grupy nie możemy zmieniać pozycji poszczególnych suwaków kanałowych, skutkiem czego jego ruchy zaburzą proporcje między sygnałami czystymi (które będą grupowo zmieniane) a sygnałami powracającymi z efektów (które będą miały cały czas taki sam poziom, ponieważ tłumiki w kanałach nie zmieniają swojej pozycji).
Rozwiązaniem okazało się zastosowanie tzw. grup VCA. Nie wnikając w techniczne rozwiązania tej funkcji dość powiedzieć, że ruch jednego tłumika grupowego VCA wywołuje ruch przypisanych do niego tłumików indywidualnych, z zachowaniem ich wzajemnych proporcji. Tym samym zmieniając pozycję tłumika grupowego VCA zmieniamy głośność całej grupy kanałów wraz z głośnością efektów, które otrzymują od nich sygnały po tłumikach.
Kolejną zaletą grupowania VCA jest to, że w takiej konfiguracji każdy z kanałów wejściowych miksera może być przypisany do dowolnego wyjścia, a zatem grupowanie VCA działa niezależnie od grupowania wyjść z kanałów, co daje nam niejako dwie płaszczyzny miksu. To oczywiście komplikuje też całą sesję, którą akurat mamy „na stole”, zwłaszcza gdy korzystamy także z różnych wysyłek i warstw na konsolecie. O ile jednak w przypadku mikserów sprzętowych okiełznanie takiego miksu jest pewnym wyzwaniem, o tyle w programie DAW jest to znacznie łatwiejsze do opanowania.
Folder track w Cockos Reaper
W przeciwieństwie do wielu innych programów DAW Reaper nie ma dedykowanych ścieżek grupowych. Taką ścieżką grupową może być każda dowolna ścieżka, ponieważ możemy dla niej wybrać dowolne wejście oraz dowolne wyjście, które też będzie ścieżką lub jakimkolwiek portem wyjściowym audio/MIDI dostępnym w naszym systemie.
Chcąc zatem stworzyć standardową grupę typu folder track, wstawiamy do sesji nową, pustą ścieżkę i umieszczamy ją nad tymi ścieżkami, które chcemy do niej przyporządkować. W Reaperze nowa ścieżka domyślnie umieszczana jest pod aktualnie zaznaczoną. W prawym dolnym rogu inspektora ścieżki znajdujemy ikonę folderu, która po najechaniu na nią kursorem zmienia się w znak +. Po jej kliknięciu wszystkie znajdujące się poniżej ścieżki zostają do niej przypisane. Jeśli chcemy zawęzić grupę przypisanych ścieżek, to dwukrotnie klikamy na ikonie foldera w ostatniej w naszej grupie ścieżce.
Funkcja zagnieżdżania ścieżek w folderach jest wielopoziomowa, a zatem w ramach folderów możemy tworzyć kolejne foldery. Można to wykorzystać w sytuacji, gdy ścieżka stopy lub gitary zbudowana jest z kilku ścieżek, a ją samą chcemy umieścić w folder tracku zawierającym np. kompletną perkusję lub wszystkie gitary, i dopiero wtedy miksować całość do sumy.
Od tego momentu ścieżki przypisane do ścieżki pełniącej rolę folder track kierują swój sygnał tylko do niej, co pozwala na jednoczesną kontrolę ich głośności. Zachowujemy jednak możliwość regulacji głośności pojedynczych ścieżek, ich panoramy, funkcji solo i wyciszania, choć nie mamy wpływu na poziom wysyłki efektu dokonywanej po tłumiku i nawet jeśli zamkniemy tłumik folder track, to efekt cały czas będzie słyszalny.
Ścieżki zgrupowane w folder track możemy zminimalizować do rozmiaru średniego i do postaci paska. Poszczególne ślady możemy wyjąć z folderu poprzez ich przesunięcie w inne miejsce, a cały folder track usuwamy klikając ikonę w prawym dolnym rogu ścieżki nadrzędnej.
W sesji możemy zagnieżdżać dowolną liczbę folder tracków, tworząc tym samym złożone struktury nadrzędności i podrzędności. Ścieżki po zminimalizowaniu możemy rozszerzyć, aby uzyskać dostęp do kontrolek ich przyporządkowania lub wyłączyć ze struktury folder track poprzez ich przeniesienie.
Grupowanie VCA w Cockos Reaper
Jeśli chcemy mieć bardziej zaawansowaną kontrolę nad grupami parametrów, wtedy możemy skorzystać z funkcji grupowania VCA. I choć taka nazwa w programie Reaper nie funkcjonuje, to jednak Group pełni taką samą rolę.
Na początku aktywujemy nową ścieżkę z menu lub skrótem klawiaturowym Cmd/Ctrl + T. Następnie zaznaczamy te ścieżki, które mają się znajdować w tej samej grupie co nowa ścieżka - sąsiadujące z przyciskiem Shift, a znajdujące się w innym miejscu z przyciskiem Cmd/Ctrl.
Po zaznaczeniu grupy klikamy na dowolnej ścieżce z grupy prawym przyciskiem myszy, upewniamy się, że zaznaczona jest opcja pozwalająca na grupowanie (Track grouping enabled), a następnie wybieramy Track grouping parameters. Możemy też to samo okno przywołać skrótem Shift + G.
W kolumnie z lewej strony (Master) zaznaczamy te funkcje, które chcemy zgrupować, czyli na przykład tłumik poziomu, panoramę, wyciszanie i solo. Od tego momentu wszystkie te funkcje będą działały współbieżnie, a zgrupowane parametry będą oznaczone małym trójkątem, w tym wypadku w kolorze czerwonym.
Konfiguracji grupowania parametrów do współbieżnej regulacji (VCA) możemy dokonywać bezpośrednio w oknie sesji, ale wygodniej i szybciej będzie to zrobić w dedykowanym oknie matrycowania grup, mając jednocześnie podgląd na cały system przyporządkowania i wszystkie grupy.
Należy zaznaczyć, że grupa skonfigurowana w trybie Master będzie działać tylko wtedy, gdy wszystkie jej kanały będą zaznaczone. Oczywiście w każdej chwili można wyłączyć dany kanał z grupy, aby nie podlegał regulacji. Chcąc zaznaczyć wszystkie kanały w grupie możemy zaznaczać je pracowicie klikając na wszystkich ścieżkach, których manipulatory mają kolor czerwony, ale szybciej będzie włączyć matrycę grupowania z menu View i kliknąć na numerze grupy. Wszystkie jej kanały zostaną automatycznie zaznaczone.
Jest jednak prostszy sposób na grupową zmianę, bez konieczności zaznaczania ścieżek. Tworzymy kolejną ścieżkę, zaznaczamy te, które chcemy włączyć razem z nią do grupy, otwieramy okno grupowania, wskazujemy nową grupę i zaznaczamy parametry zarówno w lewej kolumnie Master, jak i prawej Slave. Zgrupowane parametry drugiej grupy oznaczone są kolorem zielonym, ale pojawił się przy nich drugi trójkącik. Wszystko działa tak jak poprzednio, ale gdy odznaczymy ścieżki, wówczas wszystkie kontrolki ścieżek należących do tej drugiej grupy cały czas działają współbieżnie, podczas gdy te należące do pierwszej działają niezależnie od siebie i trzeba zaznaczyć całą grupę, aby działały w taki sam sposób.
Oczywiście, wszystkich tych konfiguracji możemy też dokonywać z okna matrycy grupowania, gdzie od razu mamy wgląd we wszystkie grupy i ich przyporządkowania. Domyślnie wszystkie przypisania dokonywane są jednocześnie jako Master, czyli działające współbieżnie tylko po zaznaczeniu grupy, i Slave, czyli działające współbieżnie bez konieczności zaznaczania. Po kliknięciu na danej grupie prawym klawiszem myszy możemy jednak zmienić te zależności, wybierając te parametry, które zawsze mają działać współbieżnie i te, które mogą działać niezależnie, choć w razie konieczności możemy je szybko zgrupować.
