XILS LAB PolyM - wirtualny syntezator

Polymoog nie cieszy się tak kultowym statusem, jak choćby sławny Mini, czy inne urządzenia tej marki. Trzeba przyznać, że patrząc ze współczesnej perspektywy wydaje się on instrumentem nieco ograniczonym. Nie oferował tak dużych możliwości brzmieniowych, jak ówczesne syntezatory monofoniczne, był dość awaryjny i horrendalnie drogi. Stanowił jednak odpowiedź na zapotrzebowanie na syntezatory polifoniczne i pod wieloma względami wyprzedzał swój czas, ciesząc się względną popularnością w drugiej połowie lat 70. W istocie Polymoog jest hybrydą elektronicznych organów (dzielniki częstotliwości) i syntezatora, co wymuszał ówczesny stan technologii.

PolyM (ze względów prawnych na panelu oraz w instrukcji nie pojawia się nazwa pierwowzoru) dostępny jest wyłącznie jako wtyczka VST, AU, RTAS i AAX. Proces instalacji i autoryzacji przebiega bez problemów, a użytkownik wykonuje niezbędne operacje typowe dla takich wtyczek. PolyM wykorzystuje dwie metody przechowywania licencji - eLicenser albo iLok. Wtyczka oferuje standardowe funkcje dotyczące indywidualizacji GUI, ustawień globalnych, preferencji oraz MIDI. Ma tryb Learn, pozwalający na przypisanie regulatorów sprzętowego kontrolera. Zarządzanie barwami, ich grupowanie wg typów i inne funkcje są typowe dla tej kategorii narzędzi.

XILS LAB PolyM, czyli vintage z dodatkami

Twórcy PolyM starali się wiernie odwzorować właściwości oryginału, dodając sporo nowych elementów, by zintegrować instrument ze współczesnym środowiskiem pracy. Dla osób doskonale znających klasyczne i współczesne syntezatory może początkowo stanowić pewne wyzwanie, choć nie jest jakoś szczególnie skomplikowany, jak na współczesne standardy. Jego koncepcja jest jednak odmienna od tego, co znamy z codziennej pracy i trzeba po prostu ten instrument zrozumieć (patrz „Organowy” syntezator).

GUI testowanego syntezatora wyraźnie nawiązuje do oryginału. Filozofią XILS-lab nie jest jednak fotograficzne odwzorowanie, ale stworzenie rozwiązania, które będzie wygodne w obsłudze, czytelne i zarazem możliwie jak najbardziej zbliżone do pierwowzoru. Polymoog ma długi panel znajdujący się nad klawiaturą i zastosowanie tego samego układu w przypadku wirtualnej repliki byłoby niepraktyczne. Dlatego podzielono panel na dwa rzędy, co pozwoliło na zachowanie wszystkich cech oryginału, a jednocześnie zagwarantowało przyjazną obsługę.

Użytkownik może dowolnie ustawić punkt podziału klawiatury, przesuwając wyraźnie widoczny wskaźnik. W każdej strefie określamy przebieg (piła, prostokąt lub ich suma) a także oktawę (8’ lub 4’ dla piły; 16’ albo 8’ dla prostokąta). Ustawienia dotyczą konkretnych przebiegów, nie stref klawiatury, zatem jeśli w dolnej z nich ustawimy piłę 8’, a w górnej prostokąt 16’, to w oktawach sąsiadujących z punktem podziału uzyskamy różne, ale tak samo nastrojone fale - inaczej mówiąc, prostokąt będzie dostrojony oktawę niżej.

Sekcja efektów oraz matryca modulacji, dostępne w zaawansowanych opcjach ustawień syntezatora PolyM.

Istotnym ustawieniem są indywidualne poziomy par oktaw (w zakresie ±12 dB). W przypadku oryginału klawiatura została podzielona na trzy części (oktawy 1-2, 3-4 oraz 5-6) i dla każdej pary możemy określić jej głośność, a w strefach dolnej i górnej zdefiniować poziomy przebiegu piłowego. Instrument pozwala na powiązanie fali prostokątnej z piłą za pomocą funkcji Lock, dzięki czemu wszystkie zmiany wysokości są dla nich identyczne.

PolyM odwzorowuje specyficzną regulację częstotliwości (a ściślej precyzyjne dostrojenie) obu oscylatorów. Dwuelementowa kontrolka Fine Tune służy do globalnego dostrojenia obu fal i regulacji częstotliwości piły. Dedykowany trymer umożliwia przesunięcie częstotliwości piły w zakresie ±6 półtonów. Umieszczony centralnie pasek, także wzorowany na oryginale, jest odpowiednikiem kółka pitchbendera.

Każdy z oscylatorów (czyli przebiegów) ma własny LFO do modulacji częstotliwości, czyli dość subtelnego wibrato, które można zsynchronizować z tempem DAW. Podobnie jest w przypadku modulacji przebiegu prostokątnego (PWM), gdzie określamy indywidualnie kształty w obu strefach oraz głębokości modulacji. Częstotliwość jest ustawieniem wspólnym dla obu.

Zobacz także test wideo:

Technics EAH-A800 - bezprzewodowe słuchawki z redukcją szumów

Wszystkim osobom dorastającym w latach 70. i 80. minionego wieku należąca do Panasonica marka Technics nieodmiennie kojarzy się z gramofonami oraz doskonałym sprzętem hi-fi.

PolyM ma dwie wersje generatora obwiedni amplitudy dźwięku. W wariancie ADSR parametry Decay i Release określamy indywidualnie dla każdej z dwóch stref. Nie jest to zgodne z oryginałem, ale okazuje się wygodniejsze. Wersja Legacy to odwzorowanie oryginału. Mamy tu obwiednię ADS, przy czym opadanie określa się indywidualnie dla stref górnej i dolnej, a funkcją Lock/Man aktywujemy wpływ Decay na czas wybrzmienia, co przypomina rozwiązanie znane z Minimooga.

XILS LAB PolyM - "organowy" syntezator

Oscylatory w przypadku oryginalnego Polymooga rozwiązano zupełnie inaczej niż w monofonicznych analogach. Instrument miał dwa generatory pracujące z częstotliwościami powyżej zakresu akustycznego - jeden generował piłę, drugi prostokąt. Ich zmiksowane w określonych proporcjach sygnały przechodziły przez dzielniki częstotliwości, które w pierwszej kolejności dawały 12-tonową skalę równomiernie temperowaną (w ramach oktawy), a następnie 6 kolejnych oktaw. W przypadku Polymooga oscylatory nie są przestrajane, a klawiatura włącza określone dzielniki częstotliwości. Każdy dźwięk jest zatem uzyskiwany z tego samego źródła, jak w elektronicznych organach. W praktyce instrument oferował pełną polifonię (6 oktaw).

Dźwięki oscylatora trafiały do sekcji miksera oraz filtrów - sterowanych w czasie rzeczywistym i statycznych (Resonators). Modulacja była z góry określona i obok parametrów samych modulatorów użytkownik mógł jedynie ustalić jej głębokość.

Sekcja Resonators w XILS LAB PolyM...

...składa się z trzech filtrów parametrycznych, które globalnie ustawiamy w tryby LPF, BPF lub HPF. Działają one w pasmach 60-300 Hz, 300 Hz-1,5 kHz oraz 1,5 kHz-7,5 kHz, z nachyleniem 6 lub 12 dB/okt. oraz regulacją rezonansu i poziomu. Użytkownik określa także strefy, do których będą przypisane rezonatory. W oryginale żadnego z tych parametrów nie można było modulować, ale w PolyM takiego ograniczenia nie ma.

Moog Polymoog Synthesizer, czyli wersja 203a, na której wzorowany jest XILS-lab PolyM.

Filtr dolnoprzepustowy VCF 24 dB/okt. oraz jego obwiednia ADSR działają na wszystkie zagrane nuty równocześnie. Ma on LFO z przebiegiem sinusoidalnym i losowym, a jego częstotliwość można uzależnić od klawiatury. Tutaj także możemy określić która strefa ma być przetwarzana, z opcja obu jednocześnie. Nowością w PolyM jest natomiast filtr polifoniczny 12 dB/okt., działający w trybie LPF, BPF lub HPF, z polifoniczną obwiednią ADSR i sterowaniem częstotliwością za pomocą klawiatury.

Oryginał miał więcej wspólnego z organami elektronicznymi, do których dodano pewne elementy syntezy, przede wszystkim filtr dolnoprzepustowy

W mikserze określamy ogólny poziom wyjściowy, a także poziomy poszczególnych składników: czystego tonu oscylatorów, wyjść filtru monofonicznego i rezonatorów oraz filtrów polifonicznych. Oryginał wyposażony był w sekcję przycisków, które aktywowały barwy firmowe (bez możliwości zapisania własnej barwy). W przypadku PolyM zostały one odwzorowane i włącza się je za pomocą jednego z dziewięciu przycisków.

W lewym dolnym rogu panelu znajduje się sekcja obsługująca dodane elementy, a wśród nich prosty oscyloskop. Naciśnięcie przycisku z ikoną przypominającą telewizor otwiera panel ustawień zaawansowanych z blokiem efektów i 9-slotową matrycą modulacji. Pierwsze 3 sloty przypisane są do szybkości ataku, kółka modulacyjnego oraz aftertouch. Pozostałą szóstkę możemy dowolnie programować, używając w charakterze modulatorów poleceń MIDI, LFO i obwiedni. Dla LFO w matrycy możemy podstawić inne przebiegi niż w samych oscylatorach - prostokąt, piłę lub losowy. Modyfikacji podlegają praktycznie wszystkie parametry syntezy i większość parametrów efektów.

PolyM nie brzmi jak współczesny syntezator wtyczkowy i ma w sobie coś z ducha tamtej epoki, czyli połowy lat 70.

W ramach tych ostatnich znajdziemy pogłos, phaser oraz linię opóźniającą pracującą w trybie stereo i z synchronizacją do tempa DAW. Efekty są proste, oferując bardzo podstawowe możliwości, a ich największą zaletą jest to, że część parametrów można modulować.

Historia Polymooga

W pierwszej połowie lat 70. w firmie Moog rozpoczęto prace nad projektem o nazwie Constellation. Miały się składać nań 3 instrumenty - solowy syntezator Lyra (projekt Boba Mooga i Jima Scotta), syntezator polifoniczny Apollo (skonstruowany przez Dave’a Luce) oraz basowy syntezator pedałowy Taurus. Lyra powstała tylko w jednym egzemplarzu, Apollo w dwóch - te instrumenty wykorzystał Keith Emerson na słynnej płycie tria ELP Brain Salad Surgery (1973). Ostatecznie ambitnie pomyślane combo nigdy nie weszło do produkcji, ale Apollo stał się podstawą do zbudowania Polymooga (znanego też jako model 203a), który wszedł do produkcji w 1975 roku i był wytwarzany przez 5 kolejnych lat.

Polymoog Keyboard (model 280a) był sporo tańszy od 203a, jednak nie oferował tylu możliwości w zakresie regulacji brzmienia. Miał za to 14 "presetów" (5 więcej niż w modelu Synthesizer) z gotowymi brzmieniami fabrycznymi, bez możliwości zapisywania własnych.

Ponieważ instrument był bardzo drogi, w 1978 roku wypuszczono jego mocno uproszczoną wersję Polymoog Keyboard (model 280a). W zasadzie był to presetowiec, z bardzo ograniczoną możliwością edycji, za to miał nieco więcej firmowych barw (14 w porównaniu z 9 starszego modelu). Choć oba urządzenia miały swoje ograniczenia, zyskały grono prominentnych użytkowników; pamiętajmy, że w tamtym okresie syntezatory były właściwie monofoniczne. Jednak koncepcja Polymooga szybko się zestarzała, bo np. już w 1976 Yamaha wypuściła potężne monstrum CS-80, będące prawdziwym syntezatorem polifonicznym, a dwa lata później pojawił się Prophet-5. Oczywiście oba, w odróżnieniu od Polymooga, nie oferowały pełnej polifonii, ale pamiętajmy, że ten ostatni to raczej hybryda organów i syntezatora. W 1980 roku, kiedy zakończono produkcję 203a i 280a, były to już urządzenia z innej, odchodzącej do historii epoki.

Podsumowanie