PreSonus Studio Live III 64S - system AVB

Od wielu lat mam możliwość obserwowania rozwoju koncepcji, którą firma PreSonus określa mianem ekosystemu. Składa się na niego szereg urządzeń mogących być dla siebie uzupełnieniem, rozszerzeniem, peryferiami bądź zgoła odwrotnie – hostem. Studio Live 16.0.2, założyciel całej dynastii, był przed laty połączeniem prostoty obsługi, „analogowego” sposobu myślenia, możliwości cyfrowej technologii i przystępnej ceny. Jego najlepsze geny mają następcy, którzy są więksi, sprytniejsi, bardziej muskularni i jeszcze bardziej wszechstronni. Obecny ekosystem PreSonusa to seria konsolet cyfrowych StudioLive trzeciej generacji w wersji 64-, 32-, 24- i 16-kanałowej, miksery w obudowie rak StudioLive R, również trzeciej generacji i w wersji 32-, 24- i 16-kanałowej, cyfrowe miksery odsłuchu personalnego EarMix, moduły sceniczne (stagebox) NSB w dwóch funkcjonalnych odmianach, oraz switch sieciowy AVB SW5E. Ten ostatni jest niezbędny dla funkcjonowania systemu, który tutaj bazuje na protokole AVB (Audio Video Bridging). Cały ekosystem w pełni współpracuje z oprogramowaniem rejestrującym Capture, integrując się z flagowym DAW PreSonusa Studio One poprzez sprzętowe wspomaganie wtyczek kontrolę jego pracy (Control Surface).

System PreSonus Studio Live III 64S

Flagowa konsoleta cyfrowa StudioLive III 64S dysponuje mikserem DSP mającym 64 wejścia i 64 wyjścia. Połowa z nich znajduje się fizycznie na panelu przyłączy i wykorzystuje 32 przedwzmacniacze Xmax. Druga połowa oddelegowana jest do obsługi zewnętrznego sprzętu przez AVB. Studio Live III 64S został wyposażony w 16 wyjść Aux, w terminologii PreSonusa noszących nazwę Mix. Kolejne 16 wyjść Mix zrealizowano poprzez AVB. Główne wyjścia to Main, Mono/Center oraz para Monitor Out w formacie TRS 6,3 mm. Dodatkowo mikser oferuje wyjście cyfrowe AES oraz analogowe Tape w postaci gniazd RCA. Do komunikacji z peryferiami przeznaczono złącze USB i dwa porty sieciowe Control (LAN), dzięki którym możemy użyć StudioLive III 64S jako kontrolera sprzętowego dla programu Studio One. Złącza Audio Network przeznaczone są do tworzenia sieci z innymi elementami środowiska AVB. Bez żadnych dodatkowych urządzeń do StudioLive III 64S można podłączyć 32 analogowe źródła sygnału (mikrofonowe lub liniowe) oraz przygotować 16 miksów monofonicznych do torów Aux, miks główny i miks dla subwooferów. Możliwe jest łączenie kanałów wyjściowych w pary stereo. Jeśli rozbudujemy system o pozostałe elementy AVB, StudioLive III 64S pozwoli obsłużyć ogółem 64 sygnały wejściowe i 32 tory Aux, tworząc w pełni zawodowe środowisko miksujące dla dużych scen.

Konsoleta PreSonus SLIII64S z bliska

Panel główny miksera nawiązuje wzornictwem do sprzętu poprzedniej generacji. SLIII64S dysponuje 33 zmotoryzowanymi suwakami touch sensitive, co oznacza, że dotknięcie nakładki suwaka wystarczy do tego, aby skojarzona aplikacja rozpoznała kanał i położenie tłumika. Przestrzeń robocza podzielona jest czytelnie na sekcję tłumików, manipulatorów „pierwszej potrzeby”, wyświetlacz dotykowy oraz sekcję transportu i ustawień. Tłumiki podzielono na dwie grupy, które rozgranicza suwak Master. Po jego prawej stronie znajdują się tłumiki grup DCA (których można stworzyć do 24), powroty szyn efektowych, subgrup, lub miksów typu Flex. Jest to podział fabryczny, którym dysponujemy zawsze, ale w trybie User możliwa jest dowolna alokacja i grupowanie suwaków. Z tego też powodu zniknęły oznaczenia numeryczne kanałów na obudowie. Przestrzeń po lewej stronie wyświetlacza przeznaczona jest na umieszczenie tabletu, który bezprzewodowo, za pośrednictwem aplikacji Universal Control, może nadzorować pracę miksera. Wiele operacji, szczególnie dotyczących ustawień stołu i komutacji sygnałów wygodniej jest wykonywać w ten właśnie sposób. Ekran dotykowy stołu jest bowiem quasi dotykowy (działa na zasadzie wyboru), a to oznacza, że sporo operacji wykonuje się z użyciem fizycznych manipulatorów. Zniewolone technologią smartfonów palce użytkownika często próbują wykonać na ekranie SLIII64S coś, czego ten po prostu nie potrafi. Dlatego przydatniejszy jest ekran tabletu lub komputera, który także może, przewodowo lub bezprzewodowo nadzorować pracę stołu.

Konsoleta ma przestrzeń przeznaczoną do położenia tabletu. Tuż obok znajdują się wszystkie manipulatory służące do obsługi aktualnie wybranego toru sygnałowego Fat Channel.

Podłączenie komputera do SLIII64S daje możliwość rejestracji materiału audio z miksera (dzięki aplikacji Capture 3), ale możemy tego dokonać także bez komputera, zapisując materiał na karcie SD. Dostępna jest rejestracja śladów, całego miksu, wybranych miksów Flex lub wybranych torów. Stół dysponuje własnym zestawem przycisków napędu, które pozwalają kontrolować pracę DAW. W ten sposób możemy np. zrealizować wirtualny sound check. Wystarczy poprosić wykonawców o zagranie utworu, zarejestrować go i uprzejmie wszystkim podziękować. Optymalnej komutacji i dostrojenia systemu dokonujemy już w oparciu o nagrane ślady, bez konieczności trzymania muzyków na scenie. Koncepcja miksów Flex opiera się na założeniu, że wszystkie miksy z konsolety mogą zostać skonfigurowane jako podgrupy lub jako miksy typu Matrix. Dysponując trzydziestoma dwoma wyjściami Flex zrealizujemy jednocześnie i bez problemu wymaganą liczbę miksów monitorowych, subgrupowych, strefowych lub matriksowych, czyli np. dla potrzeb rejestracji w innym systemie, do celów nadawczych lub dystrybucji sygnałów w różnych pomieszczeniach. Innymi słowy – w zależności od potrzeby, dane wyjście Mix staje się wyjściem grupy, wyjściem monitorowym albo wyjściem Matrix.

Przetwarzanie w konsolecie PreSonus SLIII64S

W zakresie efektów SLIII64S dysponuje obecnie ośmioma procesorami, wśród których jest kilka algorytmów reverb i delay. Pojawiły się wreszcie efekty modulacyjne chorus i flanger. Nie ma dedykowanego przycisku Tap Tempo, który jednak można zdefiniować w sekcji User. Jakość efektów pogłosu i echa jest zadowalająca, jednak przyjazność graficznych interfejsów nie zachwyca – w mojej opinii są one zbyt rozbudowane. W warunkach studyjnych można sobie pozwolić na manipulacje i precyzyjne ustawienia, ale na scenie takich możliwości zwykle nie mamy i chętniej korzystamy z prostszych rozwiązań. Pod tym względem z pomocą przychodzą tory Fat Channel i ich kompletne ustawienia pod postacią presetów. Fat Channel jest obecny dosłownie na każdym wejściu i na każdym wyjściu miksera, łącznie z wyjściami miksów Flex oraz powrotami efektów. Jest to ogromny potencjał, a moc procesora DSP pozwala na jego nieograniczone użycie. To oznacza, że bez względu na liczbę wykorzystanych wejść i wyjść, na każdym z nich mamy do dyspozycji w pełni funkcjonalny Fat Channel.

Zmotoryzowane tłumiki miksera reagują na dotyk, co oznacza, że wystarczy dotknięcie nakładki, by wskazany kanał został przywołany do regulacji.

Nie ma zmian funkcjonalnych i tak jak do tej pory Fat Channel zawiera sekcję przedwzmacniacza z cyfrową regulacją czułości, regulacją panoramy, odwracaniem biegunowości, załączaniem napięcia fantomowego, filtr górnoprzepustowy, bramkę szumów, korekcję z analizatorem widma, kompresor i limiter. Fat Channel stał się za to jeszcze bardziej „fat”, za sprawą sporej kolekcji emulacji klasycznych korektorów i kompresorów. Komutacja sygnałów to ta część SLIII64S, która musiała się rozwinąć. Powodem są peryferia AVB i konieczność łatwego definiowania źródła i przeznaczenia sygnałów wchodzących lub wychodzących. Ekran dotykowy miksera umożliwia przeprowadzenie tych operacji stosunkowo łatwo, ale dużo sprawniej robi się to w programowej wersji miksera w sekcji Routing. Dysponujemy bardzo wygodną wirtualną krosownicą, dzięki której skojarzymy sygnał pochodzący z sieci AVB z konkretnymi torami miksera jak też skierujemy sygnał wychodzący w dowolne miejsce sieci. Z łatwością możemy też przesyłać sygnały z przedwzmacniaczy stołu na dowolne kanały miksera, rozdzielać je i wysyłać z powrotem w sieć.

Niektóre schematy konfiguracji wykonywane są przez ekosystem automatycznie. Np. wskazanie w mikserze FOH, że SLIII64S jest mikserem monitorowym spowoduje natychmiastowe rozdzielenie każdego toru wejściowego na dwa i zaadresowanie ich do właściwych strumieni AVB. W stole monitorowym automatycznie „znika” miks główny, a pojawiają się wyłącznie odbicia lustrzane wejść miksera FOH.

Switch SW5E PoE

Sieć AVB to w gruncie rzeczy zmodyfikowana na potrzeby audio i wideo sieć LAN. Modyfikacja polega na nadaniu priorytetu sygnałom multimedialnym. Podobnie jak w sieciach LAN, rozmiary i „kształt” sieci AVB są dowolne. Istnieją jednak reguły budowania sieci AVB wynikające z faktu, że mamy do czynienia z dźwiękiem. Przetwarzanie cyfrowe audio zawsze wiąże się z opóźnieniem (latencją) i sieci AVB nie są od tego wolne, jednak modyfikacje w protokole i respektowanie reguł dają znakomite wyniki. Kluczowe jest pojęcie „przeskoku”, czyli pojedynczego kabla sieciowego łączącego jedno urządzenie AVB z drugim. Teoria mówi, że latencja na jednym przeskoku wynosi dokładnie 2 ms, w związku z tym, jeśli połączymy trzy urządzenia szeregowo, a więc w dwóch przeskokach, to latencja między pierwszym a ostatnim wyniesie 4 ms. I tak jest w rzeczywistości.

Zobacz także test wideo:

Technics EAH-A800 - bezprzewodowe słuchawki z redukcją szumów

Wszystkim osobom dorastającym w latach 70. i 80. minionego wieku należąca do Panasonica marka Technics nieodmiennie kojarzy się z gramofonami oraz doskonałym sprzętem hi-fi.

Switch AVB SW5E oferuje możliwość przesłania napięcia zasilania przez kabel sieciowy (PoE – Power over Ethernet).

Dwie milisekundy w dziedzinie audio to wartość pomijalna, cztery milisekundy są akceptowalne, ale sześć może już sprawić kłopoty. Dlatego stosuje się proste rozwiązanie – switch sieciowy PreSonus SW5E PoE, dzięki któremu łączymy wiele urządzeń zawsze z jednym przeskokiem. Switch SW5E PoE to niespodziewanie solidne i ciężkie urządzenie z wbudowanym zasilaczem i pięcioma portami sieciowymi. Pierwszy z nich, Link, jest portem głównym, pozostałe cztery rozprowadzają sygnał do urządzeń AVB. Połączeń dokonujemy zwykłymi kablami sieciowymi. Skrót PoE oznacza Power over Ethernet – tym samym kablem, którym wędrują sygnały użytkowe (w jedną i drugą stronę jednocześnie) przesyłane jest też napięcie zasilające. O tym, które z urządzeń otrzymuje w ten sposób zasilanie, informują diody na jego panelu frontowym. Choć każde z urządzeń AVB może być zasilane niezależnie, to funkcja PoE pozwala wyeliminować zbędne zasilacze. Czym mniej sprzętu na scenie, tym lepiej. Użycie Switcha SW5E powoduje, że sieć ma konfigurację gwiazdy i każde z urządzeń podłączone jest do źródła jednym skokiem. Nie ogranicza nas to w rozbudowie tej sieci o połączenia szeregowe – do każdego z urządzeń połączonych z SW5E możemy tą metodą dodać kolejne, licząc się z następnym opóźnieniem 2 ms.

PreSonus NSB 8.8

Jeśli nie dysponujemy switchem SW5E lub nie chcemy go stosować, sieć AVB może być bardzo prosta i często takie rozwiązanie będzie najlepsze. Gdy wyobrazimy sobie scenę i oddalony od niej mikser FOH, to jest oczywiste, że sygnały ze sceny muszą trafić do miksera, a stamtąd znów na scenę do monitorów i do nagłośnienia. Zazwyczaj używa się do tego celu stageboksów analogowych oraz kabla wieloparowego. To zadanie możemy zrealizować za pomocą najprostszej sieci AVB; wystarczy połączyć mikser FOH kablem sieciowym ze stageboksem PreSonus NSB 8.8 lub większym od niego NSB 16.8. Aktywne w sieci AVB urządzenia są natychmiast wykrywane przez mikser i wystarczy przypisać wejścia NSB do wejść SLIII64S, a wyjścia stageboksów do miksów Flex. Cała procedura trwa dosłownie minutę.

Moduły sceniczne NSB 8.8 oraz NSB 8.16 mogą pracować bezpośrednio na scenie lub w szafce rak, po zainstalowaniu specjalnych uchwytów mocujących.

Jeśli potrzebujemy większej liczby wejść na scenie, możemy połączyć szeregowo dwa NSB. 4-milisekundowa latencja na dwuskokowym połączeniu nie powinna nikomu przeszkadzać. Jeśli nie korzystamy ze switcha, każdemu modułowi musimy zapewnić zasilanie. Oba modele NSB mają identyczną obudowę, poręczne uchwyty, wbudowane zasilacze oraz parę gniazd Ethernet służących do przyjęcia sygnału i ewentualnego wysłania go dalej. NSB 8.8 obsługuje 8 wejść z przedwzmacniaczami Xmax oraz 8 wyjść. Większy NSB 16.8 oferuje 16 wejść Xmax i 8 wyjść. Identyfikacji NSB (gdy jest ich więcej na scenie) dokonuje się z poziomu miksera FOH. Wskazany NSB sygnalizuje diodami, że to właśnie on, co pozwala nam szybko zlokalizować właściwe wejścia i wyjścia. Każde wejście NSB ma diodę informującą o aktywnym zasilaniu fantomowym w przedwzmacniaczu, które włączane jest wprost z SLIII64S. Dodatkowym ułatwieniem w identyfikacji jest możliwość nadania indywidualnych nazw poszczególnym stageboksom NSB. Jeśli dysponujemy switchem SW5E zlokalizowanym na scenie, to łączymy go z mikserem SLIII64S, a na scenie budujemy gwiaździstą sieć, czyli np. dwóch portów użyjemy dla dwóch NSB, a pozostałe dwa wykorzystamy dla odsłuchu personalnego Earmix 16M lub dowolnej innej kombinacji. Pamiętamy, że do każdego urządzenia AVB podłączonego do switcha SW5E możemy, decydując się na drugi skok, podłączyć kolejne szeregowo. To ciągle tylko 4 ms opóźnienia.

PreSonus Earmix 16M

Earmix 16M to mikser personalnego odsłuchu dający wykonawcy możliwość wykreowania dostosowanego do własnych potrzeb miksu monitorowego. Podłączenie Earmix 16M do sieci AVB jest automatycznie wykrywane przez miksery z serii SLIII i jedyną czynnością konfiguracyjną jest przydzielenie odpowiedniej liczby strumieni AVB. Każdy ze strumieni AVB zawiera osiem kanałów, co w większości przypadków zupełnie wystarczy. Kolejnym krokiem jest wykreowanie na stole FOH lub mikserze monitorowym miksów Flex dla każdego z muzyków i zaadresowanie do konkretnych strumieni AVB. Na tym rola realizatora się kończy i sprawą dalej zajmuje się sam artysta, mając do dyspozycji głośność przydzielonych mu kanałów, korekcję, panoramę i limiter. Możliwe jest również użycie funkcji Solo i Mute dla każdego z dostępnych kanałów oraz zapamiętanie „scen”.

PreSonus Earmix 16M, podobnie jak reszta urządzeń PreSonus AVB, ma zdublowany port Ethernet, co umożliwia dokonywanie połączeń szeregowych. Zawartość sygnału doprowadzanego do Earmix 16M jest dowolna. Muzykom można udostępnić 16 wybranych kanałów ze stołu głównego, grupy kanałów (w postaci Flex), jak również kombinacje grup i pojedynczych kanałów. Odsłuch realizowany jest przez słuchawki i/lub do monitorów podłogowych, gdyż Earmix 16M wyposażono w stereofoniczne wyjście sumy własnego miksu. Oba tory są dostępne jednocześnie. Podobnie jak stageboksy NSB, Earmix 16M można oznaczyć własnymi nazwami oraz łatwo zidentyfikować na scenie poprzez wywołanie ze stołu SLIII.

PreSonus Studio Live III 24R

Funkcjonalnym odpowiednikiem Studio Live III 24 bez przestrzeni sterującej jest Studio Live III 24R. Na panelu czołowym tego urządzenia w formacie 19” znajdują się 24 wejścia z przedwzmacniaczami Xmax, wyjście słuchawkowe z regulacją, przycisk wyciszania całego miksera oraz port kart SD (wersja rak również potrafi nagrywać do pokładowego Capture lub do instancji komputerowej). Wyjścia Main i 12 wyjść Flex znajdują się z tyłu obudowy, podobnie jak zestaw portów sieciowych i USB.

Choć wszystkich ustawień i komutacji można dokonywać z poziomu samej konsolety, to jednak znacznie wygodniejsze jest użycie dedykowanej aplikacji PreSonus.

Zarządzanie pracą miksera odbywa się poprzez aplikację Universal Control, czyli wirtualną kopię konsolety, wspólną dla wszystkich urządzeń z tej serii. Pojawienie się SLIII24R w sieci AVB wymaga zdefiniowania roli, w jakiej ów mikser wystąpi: FOH, monitorowy albo stagebox. Pierwsza z ról nie wymaga komentarza, poza koniecznością wyboru, który z mikserów będzie synchronizował swoim zegarem pozostałe. Prawidłowa synchronizacja jest sygnalizowana przez wszystkie miksery AVB obecne w sieci. Gdy SLIII24R będzie mikserem monitorowym, zostanie automatycznie podporządkowany mikserowi pełniącemu funkcję hosta. Wybór roli stageboksa oznacza, że SLIII24R staje się modułem scenicznym AVB, udostępniając 24 wejścia i 12 wyjść. Powierzenie mu roli miksera monitorowego nie jest możliwe w bezpośrednim połączeniu i wymaga użycia switcha SW5E. Każdy z mikserów SLIII może wystąpić w każdej z trzech ról.

Podsumowanie