Audified U73b - kompresor
O produktach firmy Audified, której siedziba znajduje się za naszą południowo-zachodnią granicą, nie jest w Polsce przesadnie głośno. Za sprawą U73b może się to jednak szybko zmienić.
Za firmę, która stworzyła pierwszy na świecie procesor dynamiki, uważa się powszechnie Telefunkena, którego kompresory U3 znalazły praktyczne zastosowanie podczas igrzysk olimpijskich w Berlinie, w 1936 roku. Oczywiście Amerykanie mają swoją wersję tej historii, a w niej na pierwszym miejscu pojawia się RCA 96A (pierwszy komercyjnie dostępny limiter), równolegle z pierwszym egzemplarzem "inteligentnego" kompresora PROGAR, który jednak 10 lat czekał na swoją wersję komercyjną, firmowaną przez Langevin Manufacturing Corporation. Tempo rozwoju przemysłu niemieckiego w latach 30. minionego stulecia było jednak tak oszałamiające, że nie był mu w stanie dorównać żaden inny kraj na świecie. Można więc z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć, że to jednak Telefunken był pierwszy.
Na początku lat 40. pojawiła się nowa generacja kompresorów Telefunkena, a U13 był pierwszym procesorem dynamiki z mostkiem diodowym. Już po wojnie pracą nad kompresorami tego typu zajęła się firma Rhode und Schwarz, wprowadzając w 1954 roku na rynek model U23, powszechnie stosowany w stacjach nadawczych i pierwszych studiach nagrań. Pod względem konstrukcji i brzmienia przypominał trochę amerykańskiego Fairchilda 660 (po wojnie role się odwróciły i stroną dominującą technologicznie stali się Amerykanie). Choć U23 brzmiał znakomicie, to nie spełniał wyśrubowanych standardów IRT (Institut für Rundfunktechnik GmbH) i Telefunken dostał zlecenie na opracowanie jego następcy. I w ten sposób, po trzech latach prac, na początku lat 60. pojawił się Telefunken/AEG U73. Był to lampowy kompresor zbudowany w konfiguracji ze zmienną transkonduktancją (variable µ), oferujący teoretyczny współczynnik kompresji 100:1 oraz najkrótsze w historii procesorów lampowych czasy reakcji dzięki zastosowaniu nowatorskiego wówczas trybu feed-forward. U73 był produkowany przez firmę TAB, właściciela licencji na to urządzenie, głównie na potrzeby niemieckojęzycznego rynku nadawczego. Sporo egzemplarzy trafiło też na rynek nagraniowy w całej Europie, gdzie – jak głosi legenda, której nie można odmówić sporej dozy prawdy – znalazły swe miejsce w każdej pracowni nacinającej mastery dla płyt winylowych, zwłaszcza w wersji U73b. Zbudowane pod postacią charakterystycznych modułów typu Danner wyglądają bardziej na sprzęt militarny niż na urządzenie studyjne, ale oryginalne, zachowane w dobrym stanie urządzenia tego typu brzmią ponoć niesamowicie.
Cyfrowa kopia Audified U73b
Jak niesamowicie? Można się o tym przekonać instalując wtyczkę Audified U73b, która jest obecnie jedyną dostępną wirtualną kopią tego klasycznego procesora dynamiki. Ze strony dewelopera można pobrać 30-dniową wersję demo, ale do jej uruchomienia będziemy potrzebować klucza iLok. Twórcą tego wirtualnego procesora jest czeska firma Audified, która może się pochwalić dużym doświadczeniem w zakresie rozwiązań DSP, zwłaszcza jeśli chodzi o emulację sprzętu analogowego. Portfolio Audified jest imponujące, można więc było liczyć, że ich wersja U73b będzie pod każdym względem ekstremalnie blisko oryginału.
Patrząc na panel czołowy wtyczki widzimy wyraźne podobieństwo do sprzętowego odpowiednika, z charakterystyczną "łapką" otwierającą blokadę kasety w szafce Danner, dwoma otworami na regulację parametrów wewnętrznych (we wtyczce nie mających żadnych funkcji) i jakże typowymi dla wielu klasycznych urządzeń Telefunkena regulatorami, które nie zapraszają do ich kręcenia, a wręcz przeciwnie – są skonstruowane tak, by ograniczyć je do minimum. Od oryginału wtyczka różni się wskaźnikiem VU z opcją trybu wskazań poziomu wejścia, wyjścia lub głębokości redukcji, regulatorami poziomu wejściowego i wyjściowego oraz możliwością wyboru trybu sterowania blokiem tłumienia, uwzględniającego stereo, mono i poszczególne kanały. Poza tym sprzętowy U73b był monofoniczny, a jego wirtualna emulacja jest w pełni stereofoniczna.
Audified U73b w praktyce
Pojedyncza instancja U73b na przeciętnym MacBook Pro zużywa nie więcej niż 5% mocy obliczeniowej, zatem można ją bez problemu obsadzić na grupach, ale już używanie na pojedynczych ścieżkach może być kłopotliwe. Tym bardziej, że nie jest to kompresor uniwersalny. Zarówno jego charakter, jak i dostępne kontrolki predestynują go do pracy na wiodących ścieżkach w miksie, na grupach i sumie oraz w zastosowaniach masteringowych. Do dyspozycji mamy raptem kilka kontrolek, ale minimalizm to jedna z najlepszych cech klasycznych urządzeń, zwłaszcza kompresorów. Każdy z nich ma swój kolor brzmieniowy, po części wynikający z charakterystyki dynamicznej, zmiennej dla różnych poziomów i częstotliwości, a po części z wprowadzanych zniekształceń harmonicznych, pozostających w ścisłej zależności od odpowiedzi dynamicznej układu tłumienia oraz budowy toru sygnałowego. Trzeba też pamiętać, że oryginał jest konstrukcją niemal całkowicie lampową (nie licząc półprzewodnikowego prostownika, diody Zenera stabilizującej napięcie odniesienia w detektorze oraz prostownika dwupołówkowego na wyjściu detektora) i wyposażoną aż w 5 transformatorów audio, zatem ilość zmiennych nieliniowych, które mogą mieć wpływ na końcowy rezultat, jest zatrważająco duża.
Wszystkie kontrolki na "oryginalnej" części panelu opisane są po niemiecku. Pierwszy przełącznik zmienia tryb z kompresora (Kompr) na limiter (Begr), z opcją ominięcia w środku (Durchshalt). Drugi natomiast definiuje czas powrotu kompresji (Release). Pierwsze trzy ustawienia to czasy stałe, niezależne od sygnału. Kolejne zaś, oznaczone kolorem czerwonym, to czasy orientacyjne, które mogą ulegać zmianie pod wpływem uśrednionego poziomu sygnału wejściowego. W trybie kompresora mamy niżej ustawiony próg zadziałania i większy współczynnik kompresji, więc wtyczka pracuje głębiej i mocniej. W trybie limitera procesor zachowuje się już bardziej przejrzyście z uwagi na dość wysoki próg zadziałania. Ekstremalnie wysoki poziom Ratio oraz łagodne nachylenie charakterystyki dynamicznej sprawiają jednak, że brzmienie jest łagodne, choć kompresja nie wchodzi tak łatwo w tryb pompowania, jak w poprzedniej konfiguracji. Finalną głębokość kompresji oraz poziom sygnału wyjściowego ustawiamy kontrolkami IN oraz OUT. Każda z nich daje możliwość regulacji w zakresie ±6 dB, co może sprawiać wrażenie, że mamy niewielkie pole manewru, ale to nieprawda. W rzeczywistości możemy ustawić nimi praktycznie wszystko – od muskającej szczyty sygnału, subtelnej kompresji do głębokiego, pompującego brzmienia, całkowicie niemal osuszonego z niskich tonów.
Zakres zastosowań
• charakterystyczny brzmieniowo kompresor do pracy na głównych śladach miksu i grupach• wyjątkowo dobrze sprawdza się w masteringu
Nasze spostrzeżenia
+ fantastyczne brzmienie+ banalnie prosta obsługa
+ cała gama różnego typu brzmień skompresowanych
+ możliwość wyboru źródła sygnału dla detektora
+ pewna nieprzewidywalność zachęca do eksperymentów
- sygnał wyjściowy ma odwróconą polaryzację
- odczuwa się brak regulacji Dry/Wet
Podsumowanie
Zdecydowanie zabrakło mi regulatora Dry/Wet. W sumie żaden problem, włączamy kompresor na grupę wysyłkową i miksujemy z sygnałem czystym, ale... Szybko okazało się, że wtyczka zmienia biegunowość sygnału, przez co obróbka równoległa traciła sens. Wystarczyło jednak włączyć którąś z wtyczek narzędziowych z funkcją Phase Invert, i po kłopocie. Nie wiem, czy tak ma być, czy tak akurat wyszło, ale przy procesorze tej klasy jest to jakieś niedopatrzenie. Poza tym drobiazgiem U73b jest kompresorem najwyższych lotów. Jeśli nie odpowiadają Ci emulacje Fairchilda 660/670 (bo to jednak dość zawikłany w obsłudze procesor) i przejadły Ci się wszystkie inne wirtualne LA-2A czy 1176, to spróbuj czegoś innego. Audified U73b obudzi w tobie na nowo chęć korzystania z soczystej kompresji, a wiele Twoich utworów, bez względu na ich stylistykę, zyska zupełnie nowy wymiar brzmieniowy. Dawno nie słyszałem tak dobrego kompresora, o tak inspirującym brzmieniu. Biorąc pod uwagę ten fakt oraz aktualną promocję cenową na polskim rynku, bez wahania przyznajemy U73b znak Nasz Typ.
Wersja testowana: 1.0.5
Format: VST 2.4, VST 3, AAX, RTAS, AU.
Wymagania PC: Intel Pentium 4/AMD Athlon 64; Windows Vista/7/8 (32/64 bity).
Wymagania Mac: Intel Core, Mac OS X 10.8–10.10.
Inne: CPU >1,5 GHz, 50 MB HDD, ekran 1280x800, klucz i konto iLok.
Cena: 149 dolarów (do końca września atrakcyjna cenowo promocja na rynku polskim)
