Czy możliwe jest uzyskanie wiarygodnie brzmiącej sekcji smyczków z wykorzystaniem komputera i przy minimalnych kosztach? Przekonajmy się...
Jeśli masz już bibliotekę brzmień smyczkowych, jesteś gotowy do tworzenia własnych aranżacji, ale typowo włoskie nazwy presetów i ustawień niewiele Ci mówią, to powinieneś zapoznać się z tym materiałem. Istnieje szereg technik artykulacji, pozwalających uzyskać różnego typu efekty brzmieniowe. Każda warta Twojej uwagi biblioteka brzmień smyczków powinna takie oferować, ponieważ znacząco zwiększają one możliwości w zakresie kreowania różnych struktur sonicznych. Aby mieć do nich dostęp, powinieneś się z nimi uważnie zapoznać, by wiedzieć, które najlepiej sprawdzą się w aktualnym kontekście aranżacyjnym.
Artykulacje związane z czasem
Artykulacje są różnymi sposobami wydobywania dźwięków z instrumentu – na przykład długich lub krótkich, twardych lub miękkich – które można podzielić na szereg kategorii. Biblioteki brzmień smyczkowych na ogół oferują całą gamę artykulacji, którym przyjrzymy się najpierw pod kątem czasu trwania dźwięków.
Tenuto
Tenuto bywa najczęściej definiowane jako granie nuty na całej jej długości, co w praktyce przekłada się na zagranie dźwięku nieco dłuższego niż zwykła, nieoznaczona nuta.
Staccato
W dosłownym znaczeniu jest to „oderwanie”, a w muzycznym oznacza wydobywanie dźwięków wyraźnie od siebie odseparowanych. W efekcie otrzymujemy pulsującą partię o wyraźnie zarysowanej rytmice.
Staccatissimo
W tym wypadku wyrażenie to oznacza „wyraźne oderwanie”, co przekłada się na grę możliwie najkrótszych dźwięków.
Artykulacje związane z siłą
Marcato
Oznaczane w notacji nutowej znakiem większości, sygnalizuje konieczność zagrania danej nuty z większą siłą niż zwykle, z bardziej wyrazistym atakiem.
Marcatissimo (Martellato)
W dosłownym tłumaczeniu słowo to oznacza „bardzo wyraźnie”, a w przypadku smyczków efekt ten uzyskuje się dociskając smyczek do struny i mocno pociągając, tworząc krótki, głośny dźwięk.
Smyczkowanie
Istnieje szereg różnych technik gry na instrumentach smyczkowych, uwzględniających ruch smyczka względem strun, pozycję oraz zastosowanie jego elementów do wydobywania dźwięków o zróżnicowanym charakterze. Każda ma olbrzymie znaczenie w kontekście aranżacji oraz tego, jaki efekt/klimat pozwala uzyskać. Zapoznanie się z nimi oraz umiejętność odnalezienia ich w posiadanej bibliotece brzmień da Ci znacznie większe pole manewru podczas tworzenia własnych partii.
Détaché
Pochodzący tym razem z języka francuskiego zwrot oznacza artykulację smyczkiem z wyrazistymi przerwami pomiędzy poszczególnymi dźwiękami.
Legato
W przeciwieństwie do détaché, legato nakazuje granie ciągłych, długich nut, z płynnym przejściem pomiędzy nimi. Ten typ artykulacji bardzo często jest domyślnym trybem pracy wielu bibliotek z brzmieniami instrumentów smyczkowych.
Portato
Ta artykulacja jest odmianą legato i czymś pomiędzy legato a staccato. Nuty wprawdzie przechodzą płynnie jedna w drugą, ale początek każdej kolejnej jest nieznacznie mocniej akcentowany.
Ostinato
Zwrot „ostinato”, jednoznacznie kojarzony z ostentacją i upartością, sugeruje grę powtarzanymi frazami lub grupami nut. W niektórych bibliotekach brzmień znajdziemy dedykowany generator ostinato, będący mikrosekwencerem umożliwiającym programowanie bardzo krótkich partii z uwzględnieniem tej właśnie artykulacji.
Portamento
Wszystkie instrumenty smyczkowe są instrumentami z grupy bezprogowych, w przeciwieństwie np. do gitar. To daje muzykowi możliwość artykułowania płynnych przejść między dźwiękami, aplikowanych przesunięciem palca po szyjce instrumentu przy jednoczesnym wydobywaniu dźwięku. Przejście do lub od konkretnej nuty określane jest mianem portamento, co w przypadku syntezatorów ma swój odpowiednik pod postacią funkcji Glide.
Glissando
Glissando jest odmianą portamento, w którym dokonuje się przejścia pomiędzy wieloma nutami, zazwyczaj w dość szerokim zakresie dźwięków. W zapisie nutowym glissando prezentowane jest jako nuta początkowa i końcowa, połączone linią falistą, informując muzyka o tym, od jakiego dźwięku ma zacząć i na jakim skończyć.
Vibrato
Określenie to jest powszechnie znane i wszędzie oznacza to samo – subtelne, pulsujące zmiany wysokości dźwięku wynikające w tym przypadku z wibrowania palca dociskającego strunę do szyjki. Muzycy grający na instrumentach smyczkowych stosują tę artykulację nawet wtedy, gdy nie ujęto jej w zapisie nutowym, chyba że daną partię określono jako „senza vibrato”, wykluczając intuicyjną wibrację wysokości dźwięku. Większość bibliotek oferuje presety „senza vibrato” albo jakąś formę ustawiania głębokości vibrato.
Spiccato
Technika artykulacji, w której muzyk wydobywa krótkie, ostre dźwięki. Podobna do staccato, ale realizowana poprzez odrywanie smyczka od strun w przerwach między dźwiękami.
Sforzando
Określane skrótem sfz, oznaczające grę głośnych, mocno akcentowanych nut lub akordów.
Pizzicato
Kolejne doskonale znane określenie muzyczne, odnoszące się do artykulacji będącej nieodłączną częścią niemal każdej biblioteki brzmień smyczkowych. W tym przypadku struny są zarywane palcami, co w przypadku muzyki symfonicznej pozwala uzyskać efekt tajemniczości i skradania się. W muzyce pop artykulacja ta jest chętnie stosowana w takich stylach jak house i garage, mając często swój odpowiednik pod postacią brzmień syntetycznych.
Bartok Pizzicato
Mówiąc w uproszczeniu, jest to wersja pizzicato, w której dźwięki wydobywane są w sposób jeszcze bardziej ekspresyjny. W nomenklaturze anglosaskiej artykulacja ta bywa określana mianem „snap pizzicato”.
Arco
Zwrot ten oznacza po prostu „grę smyczkiem”, w przeciwieństwie do pizzicato. W zapisie nutowym arco stosowane jest do zasygnalizowania zaprzestania gry pizzicato i przejścia na grę z wykorzystaniem smyczka.
Sul G
„Sul”, czyli w dosłownym tłumaczeniu „na”, jest instrukcją dla wykonawcy, aby zagrać daną frazę na jednej, konkretnej nucie. W tym wypadku Sul G oznacza grę wyłącznie na strunie G.
Tremolo
Pojęcie stosowane także w produkcji muzycznej na określenie artykulacji podobnej do wibrato, tyle tylko, że zamiast rytmicznej zmiany wysokości dźwięku zmienia się jego głośność. W przypadku instrumentów smyczkowych efekt ten uzyskuje się przez szybkie ruchy smyczka w obie strony na pojedynczej strunie, dające w efekcie drgające, pulsujące brzmienie sprawdzające się np. przy budowaniu napięcia w muzyce do horrorów.
Trill
Realizuje się go podobnie jak tremolo, ale każdemu ruchowi smyczka towarzyszy zmiana wysokości dźwięku zazwyczaj o jeden lub dwa półtony.
Col Legno
Artykulacja szczególnie popularna wśród kompozytorów muzyki filmowej. Dźwięki wydobywa się przez kontakt strun z drzewcem smyczka, a nie włosiem. Najbardziej popularna jest odmiana col legno battuto, w której muzyk uderza struny drzewcem. Taka właśnie artykulacja najczęściej występuje w bibliotekach brzmień smyczkowych. Nieco mniejszą popularnością cieszy się col legno tratto, gdzie struny są pocierane drzewcem smyczka.
Punta D’Arco
Wydobywanie dźwięków z wykorzystaniem części bliżej szpica smyczka. W efekcie uzyskuje się słabsze i mniej masywne brzmienie.
Al Tallone
Choć określenie to brzmi jak nazwisko gangstera z Chicago z lat 20. minionego wieku, to w rzeczywistości odnosi się do gry smyczkiem częścią włosia w pobliżu żabki, czyli uchwytu. Uzyskuje się wówczas cięższe, bardziej energetyczne dźwięki.
Sul Tasto/Flautando
Dla realizacji tej techniki gra się smyczkiem umieszczonym na wysokości szyjki instrumentu, co w założeniu ma dać płaski dźwięk zbliżony swą strukturą soniczną do dźwięku fletu (stąd użyty w nazwie, pochodzący z języka niemieckiego flaut, czyli flet).
Sul Ponticello
W tym wypadku instrumentalista gra smyczkiem w okolicach mostka, uzyskując ostrzejszy dźwięk.
Con Sordino
W dosłownym tłumaczeniu oznacza „z wyciszeniem”, a w praktyce przekłada się na tłumienie strun w okolicach mostka za pomocą tłumika, zwykle materiałowego lub piankowego. Brzmienia con sordino można znaleźć w większości bibliotek smyczkowych dostępnych na rynku.
Double Stops
Na ogół są to dwudźwięki grane na instrumencie smyczkowym, pozwalając poszerzyć zakres nut w akordzie granym przez sekcję smyczków (standardowo pięciogłosowym). W praktyce technika ta stosowana jest w grze orkiestrowej bardzo rzadko z uwagi na kłopoty techniczne z utrzymaniem intonacji.
Divisi
Bardziej praktyczna alternatywa dla dwudźwięków, bazująca na podziale głosów akordu w ramach danej sekcji. Najczęściej odnosi się do wykorzystania oddzielnych głosów dla pierwszych i drugich skrzypiec. Technika divisi najlepiej sprawdza się w górnych rejestrach, dając najciekawsze sonicznie rezultaty.
