Celemony Melodyne DNA Editor - edytor audio

Programem, który jako pierwszy zaoferował możliwość niezależnych zmian wysokości dźwięku i czasu jego trwania, był ACID. Potem na arenę wszedł Auto-Tune, który dziś już ma status ikony popkultury. Ale to pierwsza wersja Celemony Melodyne, od której pojawienia się mija właśnie dziewięć lat, uchyliła producentom muzycznym drzwi do świata, który do tej pory był niedostępny. Świata, gdzie muzyk-wykonawca sprowadzony został do poziomu "dawcy sampli", z których uzbrojeni w mocne komputery kreatorzy dźwięków tworzą właściwą muzykę. Inni producenci oprogramowania dość szybko nadrobili straty do firmy Celemony i zaimplementowali mniej lub bardziej udane algorytmy korekcji intonacji w swoich wirtualnych kombajnach studyjnych.

Wtedy jednak niemiecka firma, prowadzona przez Petera Neubaeckera, jednym ciosem powaliła wszystkich na łopatki. Podobnie jak wiele innych osób, obecnych na prezentacji technologii DNA, przecierałem z niedowierzaniem oczy, gdy umieszczony w edytorze materiał muzyczny jak za dotknięciem czarodziejskiej pałeczki rozbity został na małe elementy, będące poszczególnymi dźwiękami całej aranżacji. Takiego głośnego "aaaahhh", jakie wyrwało się z gardeł obserwujących to osób, nie słyszałem na żadnej premierze, w jakiej miałem możliwość uczestniczyć...

Celemony Melodyne DNA Editor - wspólne DNA

Linia produktów Direct Note Access obejmuje aktualnie samodzielny program Melodyne Editor i wtyczki w formatach VST, Audio Unit oraz RTAS (o DirectX już chyba nikt nie pamięta i standard ten pomału znika we mgle historii). O Melodyne DNA, czy to w postaci stand-alone, czy też jako wtyczka, należy myśleć jak o stereofonicznym edytorze audio, do którego importujemy pliki dźwiękowe w standardowych formatach, rozdzielczości i częstotliwości próbkowania. Pod tym względem program nie kaprysi i przyjmuje wszystko bez pytania. Co więcej, już w fazie importu (np. przez przeciągnięcie pliku do okna edycji) w większości przypadków rozpoznaje tonację materiału muzycznego, tempo, a także jego charakter (rytmiczny, melodyczny lub harmoniczny). Zaraz po zaimportowaniu automatycznie rozpoczyna się proces analizy pliku, którego czas pozostaje w ścisłej zależności od długości i zawartości przetwarzanego materiału. Na tym etapie dzieje się cała magia: detekcja poszczególnych dźwięków, podział na instrumenty i osadzanie ich we właściwym miejscu siatki edytora.

Siatka okna edycji określa wysokość poszczególnych dźwięków (oś rzędnych) oraz ich pozycję w czasie (oś odciętych), czym jako żywo przypomina standardowy edytor pianolowy MIDI, jaki znajdziemy w każdym programie DAW. Z tą różnicą, że tutaj zamiast zdarzeń MIDI mamy poszczególne dźwięki aranżu. Wobec każdego z nich z osobna (lub wybranych przez nas grup) możemy stosować różnego rodzaju obróbkę: wysokości dźwięku, głośności, długości trwania, umiejscowienia w czasie, zawartości harmonicznej (formantów) i głębokości modulacji. Zmian można dokonywać zgrubnie, z przyciąganiem nutek do siatki tempa i siatki skali (do wyboru jest szereg różnych skal domyślnych), lub precyzyjnie, gdy wymagane są chirurgiczne wręcz manipulacje.

Automatyzacja i prace ręczne w Celemony Melodyne DNA Editor

Melodyne DNA oferuje wyjątkowo inteligentny algorytm detekcji, ale nie oczekujmy, że tam, gdzie np. bas i gitara zagrają dźwięk C, otrzymamy dwa oddzielne zdarzenia, które możemy edytować. Owszem, w wielu przypadkach tak jest, ale dużo zależy od tego, jak bardzo dźwięki te różnią się od siebie pod względem barwy. W złożonych aranżacjach musimy się liczyć z tym, że nie zawsze będziemy mieli dostęp do materiału precyzyjnie rozbitego na pojedyncze nutki. Nawet czary mają swoją granicę...

Zdarzają się też sytuacje, że dźwięk, o którym wiemy na pewno, że jest to np. C3, wylądował po detekcji, nie wiedzieć czemu, jako C2, F, lub jeszcze gdzie indziej. Nie jesteśmy jednak całkowicie bezbronni, ponieważ producent wyposażył edytor w tryb Note Assignment, pozwalający ręcznie skorygować wysokość źle zdekodowanych dźwięków. Współpracujący z nim Monitoring Synthesizer, czyli syntezator odtwarzający dźwięk o wysokości zaznaczonej przez nas nuty, pomaga w ustawieniu dźwięków, które w wyniku analizy znalazły się nie na tych miejscach, na których powinny się znaleźć. Zmiana wysokości nut w trybie Note Assignment nie wiąże się bowiem ze zmianą wysokości ich dźwięku. W ten sposób tylko wskazujemy programowi, gdzie naszym zdaniem ta konkretna nuta powinna się znaleźć. Od tego bowiem zależy skuteczność edycji, jaką wobec niego zastosujemy. Nieprawidłowa detekcja wysokości dźwięków nie zdarza się często, ale musimy się liczyć z tym, że niekiedy czeka nas trochę prac ręcznych.

W przypadku trybu polifonicznego wśród narzędzi pojawia się jeszcze jeden manipulator. Jest to suwak, który po przełączeniu do funkcji Note Assignment pozwala nam ustawić czułość algorytmu detekcji, z jednoczesnym podglądem na to, jaki będzie efekt działania przy danym ustawieniu. Ów podgląd to nuty-duszki, które sygnalizują wykryte, ale opuszczone przez algorytm dźwięki. Przy suwaku tym znajdziemy odwróconą literę C, która swym położeniem wskazuje aktualne ustawienie narzucone przez algorytm, co daje nam orientację odnośnie głębokości jego działania. Odpowiednie ustawienie tego suwaka może nam pomóc w zaoszczędzeniu czasu, jaki ewentualnie spędzimy na ręcznej edycji, więc warto tutaj trochę poeksperymentować.

Kolejnym elementem systemu ręcznej edycji jest Venetian Blinds. Pokazuje on górną i dolną granicę odstrojenia danego dźwięku, przy których po wykryciu pozostaje nieaktywny, bez względu na czułość ustawionego algorytmu. Jest też narzędzie będące czymś w rodzaju sonaru pokazującego widmo materiału poddanego analizie. Możemy więc sprawdzić, jak algorytm "przeczytał" przetwarzany materiał i w razie potrzeby skorygować ustawienia, jeśli uznamy, że interpretacja DNA była błędna. Pamiętajmy wszak, że to tylko matematyka i choć niektórzy twierdzą, że ma ona wiele wspólnego z muzyką, to jednak ludzkie ucho i oko jest pod tym względem zdecydowanie lepsze.

Problemem związanym z użyciem narzędzia ręcznej edycji jest to, że każdorazowe jego włączenie wymazuje zawartość bufora Undo, zatem nie możemy cofnąć nietrafnie zastosowanej edycji. Co gorsza, program w żaden sposób nas o tym nie informuje, co podczas moich pierwszych testów było przyczyną notorycznego drapania się po głowie: "dlaczego nie mogę użyć Ctrl+Z?". A nie da się ukryć, że przy pracy z Melodyne będzie to jeden z najczęściej stosowanych skrótów klawiaturowych. Kraina magii nie jest bowiem miejscem idealnym, nawet tutaj niektóre nutki będą się zachowywać wyjątkowo krnąbrnie i złośliwymi piskami lub metalicznym odgłosem robota reagować na próbę ich przemieszczenia. Do dyspozycji mamy też funkcję separacji dźwięków. Melodyne automatycznie określa miejsca podziału między nimi, ale niekiedy zdarza się, że w tych regionach pojawia się delikatny trzask lub nieznaczne "obsunięcie" dźwięku. Możemy je w pewnym zakresie skorygować ręcznie, czy to zmieniając czułość algorytmu detekcji, czy używając narzędzia separacji.

Wspomnieć należy o tym, że materiał dźwiękowy w formie czystej i ten sam materiał, już po analizie dokonanej przez edytor, może się różnić brzmieniowo. Dzieje się tak, ponieważ przetworzony sygnał jest swego rodzaju wirtualną kopią pliku audio i nie jest już jednorodną strukturą, ale zbiorem zdefiniowanych cyfrowo zdarzeń, czymś w rodzaju cyfrowej fotografii przedmiotu. A skoro już jesteśmy przy tego typu porównaniach, to czym dłużej pracowałem z Melodyne, tym mocniej utwierdzałem się w przekonaniu, że praca ta bardzo przypomina pracę z programem Photoshop, czyli narzędziem do edycji grafiki bitmapowej. I tu, i tam występują podobne ograniczenia, a także podobne możliwości związane z dokonywaniem zmian. Bardzo dużo zależy od jakości materiału, nad którym pracujemy – czym jest lepszy, tym lepsze efekty możemy uzyskać. I tak jak Photoshop potrafi z przeciętnej twarzy zrobić olśniewającą piękność, zdobiącą okładki magazynów, tak Melodyne daje nam taką możliwość, jeśli chodzi o dźwięk. Ale obróbka w aplikacji Celemony jest też trochę jak rzeźbienie w materiale o nieznanej strukturze. W wielu miejscach będzie on bardzo ładnie odchodził pod ostrzem naszego dłuta, ale zdarzą się sytuacje, gdy odpadnie więcej niż chcieliśmy, albo jego twardość okaże się zbyt duża, by można było dokonać jakiejkolwiek obróbki.

Automatyzacja i prace ręczne w Celemony Melodyne DNA Editor

Melodyne DNA oferuje wyjątkowo inteligentny algorytm detekcji, ale nie oczekujmy, że tam, gdzie np. bas i gitara zagrają dźwięk C, otrzymamy dwa oddzielne zdarzenia, które możemy edytować. Owszem, w wielu przypadkach tak jest, ale dużo zależy od tego, jak bardzo dźwięki te różnią się od siebie pod względem barwy. W złożonych aranżacjach musimy się liczyć z tym, że nie zawsze będziemy mieli dostęp do materiału precyzyjnie rozbitego na pojedyncze nutki. Nawet czary mają swoją granicę...

Zdarzają się też sytuacje, że dźwięk, o którym wiemy na pewno, że jest to np. C3, wylądował po detekcji, nie wiedzieć czemu, jako C2, F, lub jeszcze gdzie indziej. Nie jesteśmy jednak całkowicie bezbronni, ponieważ producent wyposażył edytor w tryb Note Assignment, pozwalający ręcznie skorygować wysokość źle zdekodowanych dźwięków. Współpracujący z nim Monitoring Synthesizer, czyli syntezator odtwarzający dźwięk o wysokości zaznaczonej przez nas nuty, pomaga w ustawieniu dźwięków, które w wyniku analizy znalazły się nie na tych miejscach, na których powinny się znaleźć. Zmiana wysokości nut w trybie Note Assignment nie wiąże się bowiem ze zmianą wysokości ich dźwięku. W ten sposób tylko wskazujemy programowi, gdzie naszym zdaniem ta konkretna nuta powinna się znaleźć. Od tego bowiem zależy skuteczność edycji, jaką wobec niego zastosujemy. Nieprawidłowa detekcja wysokości dźwięków nie zdarza się często, ale musimy się liczyć z tym, że niekiedy czeka nas trochę prac ręcznych.

W przypadku trybu polifonicznego wśród narzędzi pojawia się jeszcze jeden manipulator. Jest to suwak, który po przełączeniu do funkcji Note Assignment pozwala nam ustawić czułość algorytmu detekcji, z jednoczesnym podglądem na to, jaki będzie efekt działania przy danym ustawieniu. Ów podgląd to nuty-duszki, które sygnalizują wykryte, ale opuszczone przez algorytm dźwięki. Przy suwaku tym znajdziemy odwróconą literę C, która swym położeniem wskazuje aktualne ustawienie narzucone przez algorytm, co daje nam orientację odnośnie głębokości jego działania. Odpowiednie ustawienie tego suwaka może nam pomóc w zaoszczędzeniu czasu, jaki ewentualnie spędzimy na ręcznej edycji, więc warto tutaj trochę poeksperymentować.

Kolejnym elementem systemu ręcznej edycji jest Venetian Blinds. Pokazuje on górną i dolną granicę odstrojenia danego dźwięku, przy których po wykryciu pozostaje nieaktywny, bez względu na czułość ustawionego algorytmu. Jest też narzędzie będące czymś w rodzaju sonaru pokazującego widmo materiału poddanego analizie. Możemy więc sprawdzić, jak algorytm "przeczytał" przetwarzany materiał i w razie potrzeby skorygować ustawienia, jeśli uznamy, że interpretacja DNA była błędna. Pamiętajmy wszak, że to tylko matematyka i choć niektórzy twierdzą, że ma ona wiele wspólnego z muzyką, to jednak ludzkie ucho i oko jest pod tym względem zdecydowanie lepsze.

Problemem związanym z użyciem narzędzia ręcznej edycji jest to, że każdorazowe jego włączenie wymazuje zawartość bufora Undo, zatem nie możemy cofnąć nietrafnie zastosowanej edycji. Co gorsza, program w żaden sposób nas o tym nie informuje, co podczas moich pierwszych testów było przyczyną notorycznego drapania się po głowie: "dlaczego nie mogę użyć Ctrl+Z?". A nie da się ukryć, że przy pracy z Melodyne będzie to jeden z najczęściej stosowanych skrótów klawiaturowych. Kraina magii nie jest bowiem miejscem idealnym, nawet tutaj niektóre nutki będą się zachowywać wyjątkowo krnąbrnie i złośliwymi piskami lub metalicznym odgłosem robota reagować na próbę ich przemieszczenia.

Do dyspozycji mamy też funkcję separacji dźwięków. Melodyne automatycznie określa miejsca podziału między nimi, ale niekiedy zdarza się, że w tych regionach pojawia się delikatny trzask lub nieznaczne "obsunięcie" dźwięku. Możemy je w pewnym zakresie skorygować ręcznie, czy to zmieniając czułość algorytmu detekcji, czy używając narzędzia separacji.

Wspomnieć należy o tym, że materiał dźwiękowy w formie czystej i ten sam materiał, już po analizie dokonanej przez edytor, może się różnić brzmieniowo. Dzieje się tak, ponieważ przetworzony sygnał jest swego rodzaju wirtualną kopią pliku audio i nie jest już jednorodną strukturą, ale zbiorem zdefiniowanych cyfrowo zdarzeń, czymś w rodzaju cyfrowej fotografii przedmiotu. A skoro już jesteśmy przy tego typu porównaniach, to czym dłużej pracowałem z Melodyne, tym mocniej utwierdzałem się w przekonaniu, że praca ta bardzo przypomina pracę z programem Photoshop, czyli narzędziem do edycji grafiki bitmapowej. I tu, i tam występują podobne ograniczenia, a także podobne możliwości związane z dokonywaniem zmian. Bardzo dużo zależy od jakości materiału, nad którym pracujemy – czym jest lepszy, tym lepsze efekty możemy uzyskać. I tak jak Photoshop potrafi z przeciętnej twarzy zrobić olśniewającą piękność, zdobiącą okładki magazynów, tak Melodyne daje nam taką możliwość, jeśli chodzi o dźwięk. Ale obróbka w aplikacji Celemony jest też trochę jak rzeźbienie w materiale o nieznanej strukturze. W wielu miejscach będzie on bardzo ładnie odchodził pod ostrzem naszego dłuta, ale zdarzą się sytuacje, gdy odpadnie więcej niż chcieliśmy, albo jego twardość okaże się zbyt duża, by można było dokonać jakiejkolwiek obróbki.

Celemony Melodyne DNA Editor - do dzieła!

W ośmiu przypadkach na dziesięć Melodyne w trybie automatycznym jest w stanie prawidłowo rozpoznać materiał muzyczny i praktycznie nie wymaga większych korekt. Czasem jednak, gdy klip audio jest rozbudowany harmonicznie albo występują tam większe fluktuacje wysokości dźwięków, modulacji czy czasu ich trwania, będziemy potrzebować omówionej wyżej dodatkowej obróbki. Gdy już się z nią uporamy, pora przejść do zasadniczego etapu naszej pracy, czyli edycji wysokości dźwięków, składu formantowego, modulacji, przejść pomiędzy dźwiękami, długości, ustawiania miejsc początków i zakończeń, a także głośności. Każdy z tych elementów regulujemy niezależnie od innych i to jest ta właśnie funkcja, która decyduje o potędze programu.

Do każdego z wymienionych procesów używamy innego narzędzia, a dostęp do nich uzyskujemy klikając prawym klawiszem myszy i wybierając odpowiednią ikonę. Możemy pracować z uwzględnieniem siatki tempa i stroju lub bez niej, ustawiając poszczególne parametry w sposób płynny (dźwięk odstrajamy z dokładnością do jednego centa). Zarówno jeden, jak i drugi typ edycji ma swoje konkretne zastosowanie, a jego wybór zależy od tego, co chcemy uzyskać. Subtelne dociągnięcia, podciągnięcia, lekkie odstrojenia aplikujemy w trybie ręcznym, a wszystko, co wymaga precyzji harmonicznej zgodnie z wybraną skalą, wykonujemy z funkcją włączonej siatki. Tempo, które determinuje jej ustawienie, może być zdefiniowane wewnątrz programu, lub – gdy Melodyne pracuje jako wtyczka – przychodzić z programu hostującego. Na dobrą sprawę praca w oknie Melodyne przypomina pracę z typowym sekwencerem w oknie edytora pianolowego. Różnica jest taka, że klipy nie są ciągami komunikatów sterujących wyzwalaniem konkretnych zdarzeń, ale "żywym" dźwiękiem, na którego otwartych trzewiach dokonujemy manipulacji.

Sama edycja odbywa się bardzo płynnie, a jej efekty są w wielu wypadkach wyjątkowo muzyczne i praktycznie niesłyszalne. Zauważyłem, że w prawidłowo zanalizowanym materiale wielośladowym zmiany dźwięków w zakresie ±3 półtony są nie do wychwycenia nawet przez wprawne ucho. Ale wysokość dźwięku to nie jedyna rzecz, która ma wpływ na końcowy efekt. Sporo zależy od przejścia między dźwiękiem poprzedzającym a dźwiękiem edytowanym. Jeśli występuje ono bez dodatkowych ubarwień, zwłaszcza takich jak glissando, to rzecz odbywa się bezboleśnie. Gdy jednak początek dźwięku fluktuuje częstotliwościowo, ma niestabilny poziom lub ginie w odgłosach o charakterze impulsowym, wtedy może być różnie. Niekiedy algorytm odstrojenia odmawia pracy i nawet minimalna zmiana wysokości dźwięku sprawia, że zaczyna on brzmieć metalicznie. Jest na to lekarstwo – wracamy do etapu detekcji i tak długo eksperymentujemy z jego ustawieniami, aż uda nam się zmusić algorytm do poprawnej pracy. Czasem jednak nie ma wyjścia i dany dźwięk, a niekiedy także dźwięki sąsiednie, musimy skopiować z innego miejsca utworu i wkleić je w miejsce tych opornych.

W narzędziach edycyjnych brakowało mi jednej rzeczy, a mianowicie możliwości edycji obwiedni głośności poszczególnych dźwięków. Możemy zmienić głośność całego dźwięku lub całkowicie go wyciszyć, ale nie ma możliwości edycji zgłośnienia czy wyciszenia. Doskonale natomiast sprawdzają się narzędzia typu makro, takie jak automatyczny wybór dźwięków o tej samej wysokości czy kwantyzacja wysokości i rytmiki. Algorytm detekcji dźwięków nie jest idealny, o czym już wyżej wspomniałem. Dodatkowe narzędzia, jakie oferuje nam Melodyne, mogą znacząco poprawić sytuację, jednak tam, gdzie mamy do czynienia z nakładającymi się nutami, zwłaszcza gdy występują silne transjenty w jednej z nich, obróbka sygnałów będących w tle bywa kłopotliwa i odnosi się także do dźwięków głośniejszych. Tutaj nie spodziewajmy się cudów, ponieważ algorytm działa w jednym wymiarze i - podobnie jak w przypadku zdjęć, kiedy rzeczy schowane za innymi trudno wydobyć na pierwszy plan – pozostaje tylko opcja wklejenia ich z innego miejsca.

Możliwości w zakresie obróbki dźwięków pozostają w ścisłej zależności od ich składu harmonicznego i struktury brzmieniowo-dynamicznej. Edycja takich instrumentów jak przesterowana gitara elektryczna, fortepian czy smyczki nie zawsze daje oczekiwane efekty. Poza tym, sporo zależy też od kontekstu. Wyizolowane, pojedyncze dźwięki łatwiej przetworzyć niż dźwięki wchodzące w skład złożonych struktur. Stosunkowo najlepsze efekty uzyskamy w przypadku gitary elektrycznej (czystej), gitary akustycznej (ta jest szczególnie wdzięcznym instrumentem dla narzędzi edycyjnych Melodyne), wszelkiego typu syntezatorów, wokalu, oraz instrumentów dętych.

Malowane dźwiękiem w Celemony Melodyne DNA Editor

Melodyne jest narzędziem korekcyjnym, ale świetnie spełnia też funkcję programu do kreowania dźwięków. Stworzenie akordów z pojedynczych sampli, zmiany całych struktur harmonicznych czy efekty unisono to tylko pierwsze z brzegu przykłady, jakie przychodzą mi w tym momencie do głowy i na jakich skupiłem się w czasie testów. Trzeba wszak pamiętać o kilku sprawach. Po pierwsze, zwykłe skopiowanie dźwięku, a następnie umieszczenie go na innej wysokości dla uzyskania współbrzmień, to droga donikąd. Uzyskany efekt przypomina to, co oferują np. klawiatury typu workstation. Ale od czego mamy narzędzia? Dźwięk po skopiowaniu i zmianie wysokości trzeba trochę ożywić. Zacznijmy od edycji formantów. Jeśli dźwięk odstroiliśmy w górę, zmieńmy formanty tak, by odpowiadały nowej wysokości tonu. Warto też przesunąć skopiowaną nutę nieznacznie w lewo lub w prawo, subtelnie zmienić jej długość oraz zaaplikować inną wartość modulacji. To ostatnie bardzo dobrze działa z gitarami elektrycznymi. Bez większych problemów uzyskamy ciekawe partie z kilkoma instrumentami w roli głównej, mając do dyspozycji ślad jednej gitary. Całkiem nieźle zadziałało to w przypadku kompletnej aranżacji orkiestrowej, gdzie zmieniłem linię melodyczną prowadzoną przez flet, dodałem drugi instrument grający w interwale, a nawet udało mi się zmienić harmonię całej struktury tak, by odpowiadała wprowadzonym zmianom (przykłady na DVD).

MIDI w Celemony Melodyne DNA Editor

Melodyne daje kreatywnym użytkownikom do ręki jeszcze jeden oręż, jakim jest funkcja ekstrakcji informacji MIDI z polifonicznego materiału dźwiękowego. W efekcie otrzymujemy plik SMF, będący odzwierciedleniem informacji zebranych przez edytor w procesie analizy materiału, z jego mapą rytmiczną oraz harmoniczną, ale bez podziału na kanały odpo­wiadające poszczególnym instrumentom. Ten musimy już zrobić we własnym zakresie, korzystając z edytora MIDI.

Spójność rytmiczna między materiałem oryginalnym a wynikowym plikiem MIDI nie jest rzeczą oczywistą. Dzieje się tak, ponieważ do wytworzenia komunikatów MIDI wykorzystywane są informacje o transjentach, a te nie muszą dokładnie pokrywać się z miejscami, w których zaczynają się poszczególne dźwięki. Mimo to funkcję eksportu MIDI należy ocenić jako przydatną, zwłaszcza wtedy, gdy już nie ma innego wyjścia i daną partię trzeba przebudować od podstaw, korzystając z sampli.

Stabilność Celemony Melodyne DNA Editor

Wersja Melodyne, jaką otrzymałem do testów (1.x NFR, a zatem finalna wersja handlowa), nie miała większych kłopotów ze stabilnością w systemie Windows XP SP3, ale zdarzały się epizody, gdy program odmawiał współpracy. Owe czułe momenty to import i analiza złożonych aranżacyjnie plików audio, eksport sesji do postaci MIDI oraz edycja w trybie Note Assignment. Zdarzyło się kilka razy, że w takich sytuacjach Melodyne (stand-alone i jako wtyczka) całkowicie znikał z ekranu komputera lub przestawał wykazywać jakiekolwiek objawy działania. Raz zdarzyło się to też przy większej niż kilka półtonów zmianie wysokości jednego z dźwięków. Nie były to sytuacje nagminne, ale występowały, zatem czuję się w obowiązku o tym wspomnieć. Tym bardziej, że współczesne aplikacje audio osiągnęły już taki poziom zaawansowania, że zjawiska wyłączenia aplikacji czy jej zawieszenia to rzeczy marginalne (choć oczywiście właściciele niektórych wersji programów Ableton i Pro Tools mogą mieć w tej kwestii inne zdanie). Udzielę więc tej samej rady, jaką usłyszałem od przedstawicieli firmy Celemony: przed podjęciem decyzji o zakupie programu warto sprawdzić stabilność jego funkcjonowania na posiadanym systemie, instalując wersję demonstracyjną (do pobrania ze strony producenta).

Podsumowanie