Obróbka pasmowa sygnału audio to podstawa współczesnej produkcji muzycznej. Odświeżmy naszą wiedzę w tym zakresie.
Korektor to jedno z najważniejszych narzędzi w przyborniku każdej osoby zajmującej się pracą z dźwiękiem. Wzmacniając bądź tłumiąc określone częstotliwości w sygnale, można rozwiązać wiele problemów na każdym etapie pracy, od obróbki nagrywanych sygnałów, poprzez ich miks, na masteringu kończąc. Od strony kreatywnej, korekcja odgrywa dominującą rolę w kształtowaniu ogólnego charakteru brzmienia – zarówno samodzielnie, jak i we współdziałaniu z innymi procesorami. Mając obecnie do dyspozycji setki różnych sprzętowych i programowych opcji przetwarzania, a także nieograniczone możliwości w zakresie ich aplikacji w trakcie produkcji muzyki, współczesne korektory zdają się być wszechpotężne. Jednocześnie ich optymalne wykorzystanie może się okazać niełatwe, a to dlatego, że każdy element muzyczny ma inny skład częstotliwości i wymaga innego podejścia. Co więcej, wielu producentów zdecydowanie nadużywa korekcji, a to prowadzi do generowania problemów jeszcze innej natury, wymagających innego podejścia. Warto zatem od czasu do czasu wrócić do podstaw, by przypomnieć sobie, czym tak naprawdę jest korekcja, do czego służy i jak z niej korzystać.
Dźwięk to drgania, których częstotliwość mierzymy w cyklach na sekundę, czyli hercach (Hz), a typowy dla człowieka zakres częstotliwości słyszalnych zawiera się w przedziale od 20 Hz (najniższe basy) do 20 kHz (najwyższe odbierane przez nas częstotliwości). Zadaniem korektora jest wzmacnianie i/lub tłumienie wybranych pasm tego zakresu. W kontekście produkcji muzyki, sygnały, z jakimi pracujemy, często wymagają wprowadzenia takiej korekcji po to, aby razem tworzyły spójny miks. Współczesne korektory oferują szereg pasm roboczych, które można ustawiać w wybranych zakresach, aplikując w nich tłumienie lub wzmocnienie. Najprostszym typem nowoczesnego korektora jest korektor graficzny, w którym każde pasmo ma własny, ustawiony na stałe zakres i przypisany do niego suwak wzmocnienia/tłumienia. Znacznie częściej jednak korzystamy z bardziej elastycznego typu korektora, jakim jest korektor parametryczny. Oferuje on możliwość wyboru pasma roboczego oraz głębokości wzmocnienia/tłumienia. Cechą charakterystyczną pełnej korekcji parametrycznej jest dostępność parametru Q, czyli dobroci filtru. Określa ona zasięg oddziaływania filtru na częstotliwości powyżej i poniżej ustawionej częstotliwości środkowej. W teorii, przetwarzanie tylko jednej częstotliwości w całkowitej izolacji od innych jest dla naszego słuchu wyjątkowo nienaturalne, dlatego też regulacja szerokości oddziaływania jest bardzo istotna.
Współczesne korektory pozwalają na zdefiniowanie kształtu charakterystyki każdego z pasm filtracji, jakie w jego ramach wykorzystujemy. Filtry pasmowe (zwane też stożkowymi, dzwonowymi lub szczytowymi) stosowane są do zabiegów typowo naprawczych, interwencyjnych. Z kolei filtry półkowe, równomiernie podbijające lub tłumiące wszystkie częstotliwości powyżej/poniżej wybranej, przydają się do kształtowania ogólnej charakterystyki brzmienia, wpływając na najwyższe lub najniższe pasma. Są też filtry zaporowe, szerzej opisane na sąsiedniej stronie.
?
Wypróbuj filtrację górno- lub dolnoprzepustową dla całego miksu, eksperymentując z głębokością nachylenia filtru. W zależności od tego, jakiego brzmienia oczekujesz, mocne nachylenie filtrów może sprawić, że dźwięk stanie się nienaturalny, więc bądź ostrożny.
?
Ponieważ oddziaływanie korekcji jest słyszalne w całym miksie, staraj się nie używać jej dla poszczególnych śladów odsłuchiwanych w trybie solo. Pamiętaj, że głównym zadaniem korekcji jest stworzenie spójnego brzmienia całości, więc jej aplikowanie w oderwaniu od innych elementów miksu nie przynosi na ogół żadnych korzyści.
?
Bardzo często bywa tak, że czym więcej głęboko działających filtrów aktywujesz w swoim korektorze, tym większa szansa na pogorszenie brzmienia. Jeśli zatem Twoim celem nie jest ekstremalna filtracja dla uzyskania specyficznego efektu, staraj się korzystać z korekcji bardzo konserwatywnie i z umiarem.
?
Wielu początkujących producentów bardzo często zaczyna swoją pracę z miksem od zaaplikowania korektorów na wszystkich ścieżkach, myśląc, że tak wygląda profesjonalna obróbka śladów. Z korekcji korzystamy jednak tylko wtedy, gdy jesteśmy w stanie jasno określić cel jej zastosowania i gdy nie istnieją inne, prostsze sposoby na rozwiązanie naszego problemu (np. ściszenie danej ścieżki).
1.
Korektor w Twoim DAW
Każdy program DAW oferuje wysokiej klasy korektor, który może się okazać jedynym narzędziem tego typu, z jakiego będziesz korzystać.
2.
FabFilter Pro-Q 3
Zdecydowanie najpopularniejszy korektor wtyczkowy na świecie (teraz z korekcją dynamiczną) – łatwy w obsłudze, funkcjonalny i efektownie wyglądający. (149 EUR)
3.
DMG Audio EQuilibrium
Stworzony przez Dave’a Gamble nieprawdopodobnie wydajny procesor dla tych producentów, którzy oczekują najwyższej jakości i wszechstronnych możliwości konfiguracji. (175 GBP)
4.
Tokyo Dawn Records VOS SlickEQ
Najlepsze bezpłatne narzędzie do kształtowania charakterystyki, oferujące cztery pasma, automatyczną kompensację poziomu, saturację, a także tryb Mid-Side. (bezpłatny)
5.
Eiosis AirEQ
Ten mający 9 pasm, wyrównaną charakterystykę fazową i unikalny interfejs graficzny korektor to prawdziwe arcydzieło, którego autorem jest Fabrice Gabriel, współautor sukcesów Slate Digital. (149 USD)
6.
iZotope Neutron 2 EQ
Jako kluczowy element pakietu iZotope Neutron 2, ten niesamowicie wydajny korektor może robić wszystko – od chirurgicznych zabiegów na dźwięku po analogowe kształtowanie brzmienia. (od 129 USD)
Filtry są podstawowym elementem każdego korektora, dlatego warto zapoznać się z nimi nieco bliżej. Dla kontroli najniższych i najwyższych częstotliwości stosuje się zazwyczaj filtry górno- i dolnoprzepustowe. Pierwsze przepuszczają jedynie pasma wyższe od częstotliwości filtracji, a drugie tylko pasma niższe. Nachylenie filtru – które może wahać się od płytkiego 6 dB/oktawę do ekstremalnego 96 dB/oktawę – definiuje skuteczność działania filtracji. Filtry bywają różne, dlatego wiele korektorów pozwala zmieniać ich tryb pracy. Niekiedy różnice mogą być subtelne, a ustawienie domyślne często bywa najbardziej optymalne, ale warto je wypróbować, słuchając ich oddziaływania na dźwięk. W przypadku korektora DMG Audio Equilibrium do wyboru jest 10 typów filtracji, o różnym nachyleniu i charakterystyce fazowej.
1.
Tryb Coincident to standardowy filtr przeznaczony do typowych zastosowań, w których oczekujemy muzycznego brzmienia. Equilibrium udostępnia też tryb DMG, będący rozszerzoną wersją filtru typu Coincident.
2.
Butterworth jest filtrem o maksymalnym nachyleniu, nie wywołującym jeszcze fluktuacji w obszarze oddziaływania filtracji. Najlepiej sprawdza się wtedy, gdy chcemy usunąć pasmo, zachowując muzyczny charakter przetwarzania.
3.
Elliptic to filtr typu progowego, najskuteczniej usuwający częstotliwości poza granicą filtracji. Efektem ubocznym jego działania są fluktuacje w charakterystyce brzmieniowej, będące swoistą ceną za efektywną filtrację.
Współczesne korektory mają szereg przydatnych narzędzi, dzięki którym praca staje się zdecydowanie bardziej efektywna.
1.
Wiele wtyczek korekcji oferuje możliwość porównania ustawień A/B. Użyj jej do sprawdzenia różnic brzmieniowych przy dwóch podobnych, ale nieco zmienionych ustawieniach. Szybkie porównanie w kontekście miksu pozwoli Ci wybrać lepszą opcję.
2.
Wzmacnianie lub tłumienie wybranych pasm w praktyce oznacza zmianę ich głośności. Nasz słuch podświadomie wybiera dźwięki głośniejsze jako „lepsze”, często więc każde wzmocnienie wydaje się optymalne. Aby temu zaradzić, ustaw poziom wyjściowy z korektora tak, aby skompensować różnice w głośności.
3.
Wyrób w sobie nawyk omijania korekcji przyciskiem Bypass za każdym razem, gdy dokonasz jakiejś zmiany. W ten sposób zachowujesz stałą kontrolę nad kierunkiem, w jaki podąża Twoja praca nad brzmieniem co jest o tyle istotne, że słuch bardzo szybko przyzwyczaja się do nowej charakterystyki sonicznej.
4.
Ponieważ korektor jest najczęściej używanym narzędziem w procesie przetwarzania dźwięku, naucz się korzystać z dostępnych skrótów. Dla przykładu, w wielu korektorach dwukrotne kliknięcie przywołuje nowy filtr, a przeciąganie punktu filtracji z wciśniętym klawiszem funkcyjnym zwiększa precyzję i/lub pozwala ustawić dobroć Q.
5.
Niemal wszystkie ścieżki w naszym miksie wymagają obróbki w zakresie najniższych i najwyższych częstotliwości. Najczęściej stosuje się do tego celu filtry półkowe, zatem by usprawnić pracę przygotuj własny preset korektora z dwoma tego typu filtrami, by móc go szybko włączyć w tor sygnałowy.
6.
W niektórych korektorach mamy możliwość odsłuchania przetwarzanego zakresu w izolacji od pozostałych pasm. To bardzo przydatna funkcja, dzięki której łatwo można zidentyfikować potencjalne problemy. Najczęściej korzystamy z niej klikając na punkcie centralnym filtru i wciskając jeden z klawiszy modyfikujących.
Poza standardową korekcją, wśród procesorów służących do pasmowego przetwarzania sygnałów znajdziemy też bardziej zaawansowane rozwiązania. Wiemy już, że korektor wyposażony jest w filtry, których zadaniem jest wzmacnianie lub tłumienie wybranych pasm częstotliwości dla ukształtowania charakteru brzmieniowego lub dopasowania poszczególnych ścieżek w celu uzyskania spójnego miksu. Korektory różnią się między sobą funkcjonalnie i konstrukcyjnie. Większość z nich to tzw. korektory minimalnofazowe – tak jest w przypadku wszystkich korektorów analogowych i sporej większości cyfrowych. Oznacza to, że wprowadzają przesunięcie fazowe w obrębie działania filtrów – każdorazowe ich użycie powoduje nieznaczne opóźnienie jednych częstotliwości względem pozostałych. Jest to tak niewielka wartość, że w większości wypadków nie słychać jej na standardowych słuchawkach czy monitorach.
Niekiedy owo przesunięcie fazowe jest pożądanym efektem ubocznym pracy korektora, dzięki któremu niektóre typy korekcji sprawiają wrażenie „lepiej” brzmiących niż inne. W innych przypadkach, przesunięcie fazowe może mieć skutki negatywne, polegające na subtelnej zmianie kształtu przebiegu lub rozmyciu transjentowych szczegółów, zwłaszcza przy głębokiej korekcji. I w takich sytuacjach na scenę wchodzą korektory z liniową fazą. Ich konstrukcja sprawia, że wszystkie częstotliwości są opóźniane o tę samą wartość, zatem obiektywnie rzecz biorąc nie są wprowadzane żadne przesunięcia fazy. Wadą tego rozwiązania jest konieczność buforowania sygnału, co w praktyce przekłada się na jego opóźnienie jako całości. Pojawia się też inny problem, znany jako „dzwonienie” filtrów przed pojawieniem się sygnału. Wszystkie filtry charakteryzują się większym bądź mniejszym „dzwonieniem” po wystąpieniu sygnału, ale filtry z liniową fazą dodatkowo generują ten efekt przed sygnałem. Jest to słyszalne zwłaszcza w przypadku niskich częstotliwości i przy głębokich ustawieniach.
Jest wiele argumentów za i przeciw stosowaniu korekcji z liniową fazą. Zanim pojawiła się technologia liniowofazowa, powstały tysiące znakomitych płyt, co jest najlepszym dowodem na to, że nie jest ona niezbędna. Z drugiej jednak strony filtry z liniową fazą mają wiele zalet, jak choćby czystsze brzmienie, wynikające z zachowania oryginalnej fazy i kształtu sygnału. Jakie zatem jest rozwiązanie? Czy należy stosować filtry minimalno- czy liniowofazowe? Zachowanie liniowej fazy ma znaczenie wszędzie tam, gdzie przetwarzamy równolegle dwie kopie tego samego sygnału albo nagrywamy to samo źródło wieloma mikrofonami. Jednym z przykładów tego stanu rzeczy jest wielomikrofonowe ujęcie perkusji lub zespołu grającego na żywo. W takich zastosowaniach spójność fazowa jest bardzo ważna, a korekcja z liniową fazą prezentuje pełnię swych zalet. Inny przykład to równoległe przetwarzanie tych samych sygnałów na dwóch ścieżkach – jeśli stosujemy technologię liniowofazową, to po ich zmiksowaniu dźwięk będzie zdecydowanie bardziej koherentny.
?
Wiele współczesnych korektorów wtyczkowych, jak np. FabFilter Pro-Q 3 i DMG Audio EQuilibrium, pozwala na przełączanie filtrów między trybem minimalnofazowym a liniowym. Dokonując tego w czasie rzeczywistym można łatwo sprawdzić, który tryb brzmi lepiej.
?
Na ogół unika się stosowania liniowych filtrów w zakresie niskich częstotliwości, gdzie „dzwonienie” może być wyraźnie słyszalne. Z kolei filtry liniowofazowe sprawdzają się znacznie lepiej w zakresie pasm środka i góry.
?
Podczas stosowania korekcji dla całego miksu, staraj się aplikować bardzo subtelne zmiany, uważnie słuchając, czy nie pojawia się rozmycie dźwięku. Filtry z liniową fazą doskonale nadają się do końcowych prac z miksem, zwłaszcza gdy materiał jest złożony harmonicznie i wypełniony transjentami.
1.
Soundtheory Gullfoss
Inteligentnie działający procesor Soundtheory Gullfoss, analizujący w czasie rzeczywistym widmo materiału audio i bez słyszalnych artefaktów aplikujący korekcję dopasowaną do charakterystyki ludzkiego słuchu. (376 zł)
2.
Wavesfactory Trackspacer
Śledzi częstotliwości w sygnale kierowanym na tor kluczowania, a następnie aplikuje odwrotną charakterystykę do przetwarzanego materiału. Sprawdza się przy dopasowaniu ścieżek w miksie. (59 EUR)
3.
Acon Digital Equalize 2
Wielopasmowy korektor wyposażony w filtry o różnym trybie przetwarzania fazy, z latencją regulowaną od 5 do 120 ms. Zachowuje relacje fazowe i ma znacząco zredukowany efekt „dzwonienia”. (99 USD)
4.
Kush Audio Clariphonic DSP MkII
Wszyscy wiemy, czym jest kompresja równoległa, ale równoległa korekcja? Taką właśnie oferuje ten doskonały procesor firmy Kush i trzeba przyznać, że brzmi on znakomicie w zakresie środka i góry. (199 USD)
5.
Sound Radix SurferEQ2
W sytuacji, gdy częstotliwość sygnału ulega zmianie, statyczne filtry mogą okazać się mniej efektywne. SurferEQ natomiast śledzi częstotliwość podstawową i zgodnie z nią odstraja „surfujące” filtry. (173 EUR)
6.
Sonible smart:EQ 2
Analizuje profil brzmieniowy przetwarzanego materiału, a następnie sugeruje optymalne ustawienia filtrów, które można zmieniać. Gotowe profile zapisujemy w pamięci, by móc z nich korzystać w przyszłości. (129 EUR)
Mając świadomość zależności między podbiciem/tłumieniem a dobrocią filtru, lepiej wykorzystasz możliwości korekcji. Wzmocnienie pasma w korektorze cyfrowym może zabrzmieć mniej naturalnie niż w przypadku tego samego procesu dokonanego w korektorze analogowym. Najczęstszą tego przyczyną jest to, że w wielu klasycznych korektorach analogowych wraz ze wzrostem wzmocnienia/tłumienia rośnie też dobroć filtru, czyli zakres jego pracy się zawęża. To naturalna cecha wielu typów układów analogowych. Współczesne wtyczki korekcji pozwalają na emulację tego zjawiska. Jest to stosunkowo prosta funkcjonalność, zdecydowanie warta wypróbowania, zwłaszcza wtedy, gdy zależy nam na utrzymaniu charakteru brzmieniowego. Zobaczmy, jak to wygląda w przypadku popularnego korektora FabFilter Pro-Q 3.
1.
W naszym przykładzie włączyliśmy filtr realizujący pasmowe wzmocnienie. W miarę zwiększania wzmocnienia zaczyna pojawiać się efekt nienaturalnego brzmienia, ale problem ten można łatwo rozwiązać.
2.
Z prawej strony kontrolki Gain znajduje się pokazana tu purpurowa ikona kół zębatych. Po jej włączeniu zmieni kolor na żółty, a wzmocnienie i dobroć zaczną funkcjonować w interakcji. Zauważ, że działa to tylko w filtrach pasmowych.
3.
Gdy teraz zwiększymy wzmocnienie, zakres oddziaływania filtru ulegnie zmniejszeniu. To bardzo subtelny efekt, ale dzięki niemu można uzyskać lepsze, mniej „pudełkowe” brzmienie przy podbijaniu wybranych pasm.
Tak jak w przypadku każdego narzędzia, tak i w przypadku korekcji warto wiedzieć, który procesor najlepiej sprawdzi się w konkretnych zadaniach.
1.
Inspirowany klasycznym korektorem Pultec Manley Massive Passive jest urządzeniem sprzętowym, które dzięki oddziałującym na siebie filtrom brzmi znakomicie. Tutaj dostępny jako wtyczka UAD-2 został zastosowany do uwypuklenia wyższego środka i góry w całym miksie, co pozwala uzyskać profesjonalne, efektowne brzmienie.
2.
Korektor Pultec często stosowany jest w specyficznym trybie pracy, kiedy to jednocześnie podbijając i tłumiąc to samo pasmo basu uzyskujemy interesująco brzmiącą charakterystykę wygładzającą niski środek i podbijającą zakres subbasowy.
3.
Korekcja w Neve 88RS jest doskonałym wyborem, jeśli chcemy dokonać zmian w zakresie najwyższych częstotliwości. Włączając filtr półkowy nieznacznie podbijający pasmo od 3,7 kHz możesz rozjaśnić brzmienie bez eksponowania cyfrowych artefaktów.
4.
A jeśli wciąż uważasz, że w partii wokalu lub w całym miksie jest za mało efektownej góry, możesz to zmienić używając procesora Maag Audio EQ4. Wystarczy podbić nieco pasmo Air Band przy 40 kHz, by zgodnie z nazwą filtru uzyskać powietrze!
Pasaż
