Praktyczne i przenośne - nasze słuchawki zawsze mogą być ważną częścią procesu miksowania pod warunkiem jednak, że umiemy się nimi posługiwać.
Pomiędzy odsłuchem na słuchawkach a słuchaniem na monitorach jest wiele różnic, które w znacznym stopniu wynikają z tego, jak działa nasz narząd słuchu. W świecie rzeczywistym ludzki mózg przetwarza dwa strumienie dźwięku docierające do lewego i prawego ucha, analizując różnice w częstotliwości oraz różnice czasowe między nimi i na tej podstawie określając kierunek, z jakiego dobiega dźwięk. Nagrania binauralne (dwuuszne, z mikrofonami w miejscu bębenków słuchowych) pozwalają uzyskać podobny efekt - sprawdź na słuchawkach materiał (może nieco przerażający...), który znajdziesz pod adresem bit.ly/13skd0a. W przypadku słuchawek do obu uszu dźwięk dociera w tym samym czasie. To sprawia, że słyszymy go niejako w środku głowy, a nie przed sobą. Każde panoramowanie dźwięku będzie się w takich warunkach wydawać znacznie szersze i głębsze niż w rzeczywistości, a efekty pogłosu (reverb) i opóźnienia (delay) będą bardziej wyraziste i przestrzenne. W przypadku monitorów naturalny pogłos pomieszczenia powoduje rozmycie bardziej agresywnych dźwięków i dodanie ambientu, ale słuchanie z wykorzystaniem słuchawek daje Ci możliwość usłyszenia dźwięku bez wpływu pomieszczenia. W efekcie wszystkie elementy audio, które nie mają zbyt dużego pogłosu (czyste uderzenia perkusyjne lub wokal) docierają do nas jako dźwięki jaśniejsze i bardziej bezpośrednie.
Zjawisko, które tu opisaliśmy sprawia, że zazwyczaj podczas odsłuchu na słuchawkach mamy wrażenie, że dźwięk jest bardziej sterylny niż przy odsłuchu na monitorach. Z tego właśnie względu niektóre klubowe miksy, z założenia przeznaczone do odtwarzania na systemach nagłośnieniowych, na słuchawkach wydają się brzmieć mało interesująco, zbyt sucho. Ale nie musi to być żadną wadą. W słuchawkach będziesz w stanie wychwycić detale, które umknęły Ci na monitorach. Ma to szczególne znaczenie np. wtedy, gdy pojawiają się jakieś problemy z precyzją rytmiczną wokalu czy jego intonacją. Jeśli stosujesz też intensywną obróbkę sampli albo pracujesz nad restauracją nagrań audio, wówczas słuchawki doskonale sprawdzają się do wychwytywania niechcianych zniekształceń, przesterowań czy trzasków. Z powodzeniem użyjesz je do wyłapania problemów wynikających z zastosowania obróbki czasowej (time stretching) i świetnie ustawisz punkty początku i końca sampli, które mogą potrzebować mikroedycji polegającej na zgłośnieniach początków i ściszeniach końców, co pozwoli uniknąć trzasków.
Jeśli do miksowania używasz wyłącznie słuchawek wówczas efektem takiego stanu rzeczy może być niewłaściwa ocena brzmienia. Jednymi z najczęściej popełnianych błędów są w tej sytuacji zbyt wąski obraz przestrzenny i zbyt mały poziom pogłosu na wokalach oraz partiach syntezatorów, które w efekcie sprawiają, że całość jest zbyt sucha. Decyzja na temat poziomu i rodzaju zastosowanych efektów powinna być podjęta słuchając zarówno za pomocą słuchawek, jak i z wykorzystaniem monitorów.
Dobrze wyprodukowany utwór powinien brzmieć świetnie na wszystkim - od głośników w laptopach do domowych zestawów hi-fi i hi-end. Nie zapominaj: to, że możesz miksować z wykorzystaniem słuchawek nie oznacza wcale, że powinieneś. Dobry zestaw monitorów bliskiego pola zawsze jest lepszą opcją jeśli chodzi o pracę w dłuższym odcinku czasu, ale stosowana jest niekiedy strategia polegająca na tym, że pracuje się głównie na słuchawkach, a miks sprawdza się na monitorach tylko na etapie finalnego zgrania. Jeśli wybierasz taki styl pracy to powinieneś pamiętać o wszystkich szczegółach. Panoramowanie, pogłosy i efekty delay na słuchawkach są znacznie bardziej wyraziste niż na monitorach. Dlatego poziom tych efektów będzie trzeba ustawić nieco większy, a panoramy rozsunąć szerzej - tylko wtedy miks na słuchawkach dobrze „przełoży się” na miks na monitorach. Niektóre subtelności w Twojej produkcji - na przykład harmonie wokalne czy podkładowe linie syntezatorów - trzeba zapewne będzie zrobić nieco głośniej. W innym przypadku mogą się okazać zupełnie nieczytelne po odtworzeniu nagrania na monitorach. Przy miksowaniu na słuchawkach trudno jest też ustawić odpowiednie proporcje elementów zestawu perkusyjnego. Najprawdopodobniej będziesz musiał ściszyć nieco stopę i werbel, ale za to zwiększyć głośność hi-hatów, blach czy shakerów - do tego stopnia, aby były nieco bardziej wyraziste (a nawet lekko przesadzone) w porównaniu do pozostałych partii. Miksowanie na słuchawkach daje Ci możliwość usłyszenia większych zmian dynamiki niż w przypadku monitorów, zatem może się okazać konieczne włączenie dodatkowego kompresora na wokalach i gitarach, dzięki czemu dynamika całości stanie się bardziej zwarta.
Uszkodzenia i osłabienie słuchu są problemem wielu muzyków, a fakt ten jest często ignorowany do czasu, gdy jest już za późno. Ponieważ w tym miesiącu mówimy o słuchawkach, to dobry moment, aby przywołać również i ten problem. Nie trzeba być geniuszem aby zrozumieć, że dwa małe głośniki umieszczone w odległości kilku milimetrów od naszych bębenków słuchowych mogą stanowić niebezpieczeństwo. Maksymalna częstotliwość jaką jest w stanie wychwycić ludzkie ucho dochodzi do 20 kHz, ale wartość ta obniża się wraz z wiekiem. Proces ten można jednak przyspieszyć przez dłuższe słuchanie z dużym poziomem sygnału. Możesz we własnym zakresie przeprowadzić prosty test polegający na włączeniu generatora fali sinusoidalnej w dowolnym syntezatorze i ustawieniu jego częstotliwości na 20 kHz. Na początku prawdopodobnie nic nie usłyszysz, ale obniżaj częstotliwość do momentu, aż dźwięk stanie się słyszalny. Dokonaj tego samego testu korzystając z pomocy osoby znacznie młodszej a okaże się, że szybciej niż Ty wychwyci ona wysoką częstotliwość.
Zazwyczaj mamy naturalną tendencję do zwiększania głośności monitorów lub słuchawek, ponieważ głośniejszy dźwięk jest przez nas uznawany za lepiej brzmiący. Pamiętając o tym staraj się ograniczyć głośność sygnału na słuchawkach. Niektórzy wręcz zaznaczają miejsce na skali potencjometru głośności, powyżej którego głośność zaczyna być niepokojąco wysoka. Nie zapominaj też, że słuchawki izolują od dźwięków z zewnątrz, co ma znaczenie w sytuacji, gdy przebywasz w tym samym środowisku, w którym grana jest muzyka. W takich przypadkach musisz zachować czujność, ponieważ będziesz miał tendencję do zwiększania głośności w słuchawkach. Staraj się co jakiś czas organizować przerwy w pracy, dając tym samym możliwość odpoczynku Twoim uszom. Długie sesje ze słuchawkami na głowie mogą być bardzo męczące, zwłaszcza gdy pracujesz nad tym samym, odtwarzanym na okrągło fragmentem muzycznym, co powoduje dość szybką utratę zdolności krytycznej oceny. Staraj się skompensować to zjawisko poprzez kilkuminutowy odsłuch muzyki w zupełnie innej stylistyce (np. muzyki klasycznej). Możesz też odwrócić kanały w słuchawkach, np. przez ich przełożenie lub przełączenie kanałów w programie DAW.
