Nowoczesna kompresja

Kompresja zwiększająca

Funkcja ta wymaga trochę czasu, by ją w pełni zrozumieć - zarówno w teorii, jak i w praktyce - i jest całkiem możliwe, że rzadko będziesz z niej korzystać. Mimo to kompresja zwiększająca jest czymś, o czym warto wiedzieć. W typowym kompresorze sygnał, którego poziom przekracza próg zadziałania podlega redukcji zależnej od ustawienia Ratio. Przy kompresji zwiększającej, sygnał poniżej progu zadziałania jest wzmacniany, co w niektórych kompresorach można uzyskać za pomocą modułu ekspandera. W efekcie zwiększa się poziom najcichszych sygnałów, a funkcja ta dobrze sprawdza się we współpracy z trybem auto-gain, dostępnym w wielu kompresorach.

Wszystkie przyciski

Żaden poradnik na temat kompresji nie byłby kompletny bez wspomnienia o słynnej technice realizowanej w ramach sprzętowego kompresora Urei 1176. Choć nie była ona uwzględniona przez jego producenta, to jednoczesne wciśnięcie wszystkich przycisków Ratio nie tylko ustawia wskazówkę miernika na jej fizycznym maksimum, ale też sprawia, że kompresor ma bardzo nietypowe czasy ataku i powrotu oraz głębokość kompresji, które świetnie sprawdzają się przy przetwarzaniu śladów overhead z perkusji. Można zaobserwować jak kompresor przepuszcza początkowe transjenty, ale poza tym dźwięk brzmi tak, jak po przetworzeniu twardo działającym limiterem i staje się mocno zakolorowany. Funkcję tę oferują m.in. oficjalna emulacja UA 1176 oraz IK Multimedia Black 76.

EQ/Filtr w sterowaniu

Do sterowania pracą bloku tłumienia kompresory najczęściej wykorzystują sygnał wejściowy, który jednak można modyfikować pod względem charakterystyki. Niektóre wtyczki mają nawet w pełni parametryczną korekcję, choć zazwyczaj jest to prosty filtr górnoprzepustowy. Regulując stopniowo jego ustawienie od minimum wzwyż, usłyszysz że kompresor coraz słabiej reaguje na niskie tony stopy i basu, co pozwala uniknąć efektu pompowania w rytm ich dźwięków. Mając w torze sterowania korekcję parametryczną można ją wykorzystać do precyzyjnego ustawienia działania kompresora dla wybranych pasm.

Kolano

Parametr Knee ma wpływ na początkowy etap działania kompresji, określając, jak wyraziście będzie następowało tłumienie z chwilą zbliżenia się poziomu sygnału do ustawionego progu Threshold. Może to następować natychmiast (tzw. twarde kolano), stopniowo (miękkie kolano) lub w każdy sposób pomiędzy tymi dwoma pozycjami. W przypadku twardego kolana kompresja aplikowana jest od razu z chwilą, gdy sygnał przekroczy próg kompresji, i z poziomem ustawionym regulatorem Ratio. Przy miękkim kolanie kompresja zaczyna stopniowo działać gdy poziom sygnału zbliża się do progu Threshold, a pełne Ratio aplikowane jest wtedy, gdy go w niewielkim stopniu przekroczy. W praktyce element ten wpływa na brzmienie kompresji, od wyraźnie słyszalnego zakolorowania przy twardym kolanie (co sprawdza się przy precyzyjnej obróbce bębnów), do praktycznie niesłyszalnej kompresji stosowanej głównie przy masteringu. Na naszym wideo prezentujemy tę funkcję na przykładzie SSL X-Comp, regulując Knee od 0 dB (twarde kolano) do 40 dB (miękkie kolano).

Dry/Wet

Kompresja równoległa, zwana czasem „nowojorską”, polega na zmieszaniu sygnału skompresowanego z sygnałem bez kompresji. Wiele współczesnych kompresorów już ma odpowiedni regulator - zwykle pod postacią Dry/Wet w okolicach regulatora poziomu wyjściowego. Funkcja ta pozwala zachować definicję transjentów, a jednocześnie zaaplikować bardziej agresywną kompresję, uwypuklając towarzyszące jej zakolorowanie dźwięku. Sprawdza się to szczególnie dobrze przy przetwarzaniu surowo brzmiących bitów, ale można zastosować tę funkcję także na całym miksie. Uzyskanie odpowiedniej równowagi między sygnałem czystym a skompresowanym wymaga pewnej wprawy, zatem warto zaczynać od obróbki pojedynczych elementów, jak stopa czy werbel, a nie od razu od całego miksu.

Wyprzedzenie

Mówiąc w skrócie funkcja wyprzedzenia (lookahead) polega na opóźnianiu sygnału audio, ale nie w torze sterowania, dzięki czemu kompresor odpowiednio wcześniej „wie”, jak ma zareagować. Teoretycznie jest to bardzo korzystna konfiguracja, ale należy pamiętać, że odpowiednio wcześniej pojawi się też etap powrotu (Release). Aby to skompensować można użyć parametru podtrzymania (Hold, jeśli jest taki dostępny), ustawionego na taki sam czas, jak czas wyprzedzenia.

Modelowanie analogowe

Wtyczki oferujące emulację analogowych urządzeń weszły w kolejny etap swojego rozwoju, przechodząc z trybu prostej analizy całości urządzeń do emulacji poszczególnych ich komponentów, z naciskiem na reakcję dynamiczną. Doskonałe modelowanie oferuje np. seria VBC firmy Slate Digital, uwzględniając charakterystyczne zniekształcenia kompresora Fairchild we wtyczce FG-MU. Ciekawie prezentuje się też u-he Presswerk, w którym funkcja Saturation uwzględnia wysterowanie (Amount), zniekształcenia zależne od kompresji (Dynamics), jak też działającą jak filtr regulację Warmth, przy wyższych ustawieniach pozwalającą uzyskać saturację typową dla taśmy analogowej.

Ograniczanie i obcinanie

Wtyczki kompresorów oferują niekiedy ograniczanie lub obcinanie sygnału wyjściowego, pozwalając dodać do brzmienia odpowiedni charakter lub działając dodatkowo jako kontrola poziomu. Może to być prosty limiter szczytowy lub bardziej zaawansowany funkcjonalnie moduł. Np. w przypadku DMG Audio Compassion mamy limiter obcinający z regulacjami Limit, Release, Ceiling i Drive, a także funkcją Softness, wygładzającą obcięte wierzchołki i kontrolką kolana działania limitera.

Peak/RMS

W przypadku wielu współczesnych kompresorów mamy do wyboru tryb pracy detektora sygnału sterującego, który może działać w trybie szczytowym (Peak) lub uśrednionym (RMS). Na naszym wideo prezentujemy u-he Presswerk, w którym RMS Window pozwala ustawić okienko czasowe, w ramach którego następuje uśrednianie sygnału. Przy ustawieniu na minimum kompresor reaguje na bezwzględny poziom chwilowy (true peak). W miarę zwiększania tego parametru, uśrednianiu podlega dłuższy fragment sygnału, na podstawie którego działa blok tłumienia. Najlepiej sprawdzają się ustawienia 1-5 ms. Przy dalszym zwiększaniu rozmiaru okienka czasowego Presswerk zacznie z opóźnieniem reagować na sygnał, podobnie jak kompresory optyczne. W praktyce reakcja na poziomy chwilowe sprawdza się, gdy chcesz uzyskać mocną i słyszalną kompresję lub stłumić transjenty, np. w przypadku bębnów. Tryb RMS jest znacznie łagodniejszy w działaniu, dając wyrównaną kompresję w przypadku wokalu, gitar, grup i całych miksów.

Range

Parametr ten bardzo trudno znaleźć w urządzeniach, ale w przypadku wtyczek stał się dość popularny. W praktyce pozwala on ustawić limit dla aplikowanej redukcji poziomu. Na naszym wideo prezentujemy kompresor Cytomic The Glue, gdzie Range zaczyna się przy -80 dB i jego działanie jest niesłyszalne. Jeśli jednak zmniejszymy ustawienie, powiedzmy do -10 dB, wówczas zyskujemy przydatne narzędzie pozwalające uchronić się przed nadmierną kompresją głośniejszych elementów, cały czas zachowując charakter stosowanej obróbki dynamiki.

Automatyczny powrót

Czasu powrotu (Release) ma istotne znaczenie dla brzmienia kompresji i stosunkowo łatwo jest go ustawić, gdy pracujemy na pojedynczych elementach miksu. Z kolei w kompleksowych materiałach (grupy, suma), czas powrotu, który sprawdza się np. w przypadku werbla, może się okazać zbyt krótki dla innych instrumentów, takich jak gitary. W takich przypadkach pomaga zastosowanie czasu powrotu automatycznie dopasowującego się do przetwarzanego materiału - Auto Release. Zmiany czasu powrotu odbywają się w czasie rzeczywistym, dopasowując się do charakteru dźwięku. Ta cecha klasycznych kompresorów SSL została wykorzystana m.in. we wtyczce Cytomic The Glue. Z kolei w DMG Audio Compassion mamy do wyboru dwa tryby czasu powrotu - Short i Long - a także ustawienie intensywności Timing Scale (od 0 do 100%). W ten sposób łatwiej kontrolować transjenty - wyraziście (0%), słabo (100%) lub w każdym innym położeniu pomiędzy nimi.

Nadpróbkowanie

Tryb zwiększania częstotliwości próbkowania we wtyczkach (oversampling) nie jest niczym nowym, ale w poważniejszych zadaniach pozwala poprawić klarowność brzmienia. W praktyce warto z tego korzystać, gdy aplikujesz głęboką kompresję z krótkimi czasami ataku i powrotu. W takich przypadkach większa liczba próbek w jednostce czasu daje efekt w postaci bardziej przejrzystego i lepiej zdefiniowanego dźwięku.

Feedback i Feedforward

Współczesne kompresory pobierają sygnał sterujący tłumieniem bezpośrednio z wejścia. Ponieważ dzieje się to w domenie cyfrowej, taki podział sygnału wejściowego jest przejrzysty i powtarzalny, dając przewidywalne ustawienia czasów ataku i powrotu. Konfiguracja ta nosi nazwę sprzężenia z wejścia (feedforward), ale istnieje też topologia bazująca na sprzężeniu z wyjścia (feedback, feed backward), gdzie sygnał sterujący pochodzi z wyjścia kompresora, po sekcji tłumienia. To technika stosowana w starszych kompresorach i możemy ją znaleźć np. w klasycznym, bazującym na tranzystorze FET Urei 1176. Obie konfiguracje pozwalają uzyskać krótkie czasy reakcji, więc opóźnienie nie jest tu problemem. W konfiguracji feedback czasy ataku i powrotu w dużej mierze zależą jednak od głębokości wprowadzanego tłumienia i głębsze ustawienia Ratio różnie na nie oddziałują. Z tego właśnie powodu w tej topologii przetwarzanie transjentów odbywa się nieco inaczej, przez co w niektórych zastosowaniach kompresory ze sprzężeniem z wyjścia mogą okazać się bardziej interesujące brzmieniowo.