Te dwa monitory, które stoją na Twoim biurku lub konsolecie w studiu nagrań, mogą się okazać znacznie potężniejszym narzędziem do produkcji muzycznej niż do tej pory sądziłeś.
Omawialiśmy już nasz sposób postrzegania stereofonii i to, jak dwa głośniki lub słuchawki reprodukują sygnał przestrzenny. A w jaki sposób panoramować dźwięk w programie DAW? O ile sygnał monofoniczny jest odtwarzany z pojedynczej ścieżki audio, o tyle sygnał stereo zawiera dwa niezależne tory mono - kanał lewy i kanał prawy. Każda różnica między tymi sygnałami wywoła stereofoniczny obraz dźwięku, który może dać efekt znacznie wykraczający poza to, co uzyskujemy przez stworzenie statycznego obrazu pozornego na środku panoramy.
Panoramowanie jest najprostszą metodą manipulacji obrazem przestrzennym, pozwalającą ustawić poszczególne elementy w stereofonicznym obszarze lewo-prawo. Większość miksów zawiera zarówno elementy monofoniczne jak i stereofoniczne, a programy DAW traktują je nieco inaczej w kontekście panoramowania, o czym wielu producentów muzycznych zdaje się nie pamiętać.
Standardowa regulacja w większości DAW działa na zasadzie balansu - w przypadku ścieżki mono następuje zmiana poziomów sygnału wysyłanego do lewego lub prawego kanału, co ma na celu ustawienie danego dźwięku w konkretnym miejscu panoramy. W przypadku sygnałów stereofonicznych jest podobnie - proporcjonalnej zmianie ulega poziom kanału lewego lub prawego, co wpływa na pozycję dźwięku. Jeśli jednak mamy sygnał np. hi-hatu zestawu perkusyjnego, który jest słyszalny tylko w kanale lewym, panoramowanie tego sygnału do prawej będzie powodować jego ściszenie lub - w skrajnym przypadku - całkowity zanik.
To, co daje niezależną regulację, to podwójne panoramowanie, które pozwala na niezależną regulację panoramy kanału lewego i prawego. Wracając do przykładu zestawu perkusyjnego, możemy tą metodą ustawiać w panoramie każdy instrument niezależnie. Możliwa jest też redukcja szerokości sygnału stereo poprzez przesuwanie poszczególnych elementów w kierunku centrum - bardzo przydatna, gdy chcemy zmniejszyć przestrzenność np. zbyt szeroko grających syntezatorów podkładowych. Możemy nawet zamienić kanały lub zsumować je, ustawiając regulatory panoramy każdego z nich na tej samej pozycji.
Jest jeszcze jedna rzecz, o której trzeba pamiętać. Kiedy dźwięk jest ustawiony skrajnie z lewej lub prawej strony, to spodziewasz się, że będzie on skierowany do odpowiedniego głośnika - lewego lub prawego. Gdy ustawisz go centralnie w panoramie, to logicznym wydaje się, że będzie on wysłany z takim samym poziomem do obu głośników. Otóż niekoniecznie. Zwykłe wysłanie tego samego sygnału do obu monitorów spowoduje, że dźwięk będzie dwukrotnie głośniejszy (wzrasta o 6 dB), zatem panoramowanie musi też wpływać na poziom panoramowanych sygnałów/sygnału. W związku z tym w programach DAW funkcjonuje tryb o nazwie Pan Law, którego zadaniem jest kompensacja poziomów poprzez tłumienie sygnałów w ten sposób, aby panoramowany dźwięk cały czas zachowywał tę samą głośność odczuwalną. Pan Law jest wyrażony w decybelach i mówi nam, z jaką głębokością to tłumienie będzie aplikowane. Dla pomieszczeń o bardzo dobrej akustyce idealnym wyborem jest -6 dB. W praktyce jednak większość programów DAW bazuje na standardach -3 dB lub -4,5 dB, które biorą pod uwagę niedoskonałości akustyczne miejsca odsłuchowego. Często też możemy wybrać nie tylko tryb Pan Law, ale też charakterystykę tłumienia w funkcji panoramy.
1.
Przyjrzyjmy się sposobom panoramowania w programie DAW. Skorzystamy z Logic X oraz wtyczki Flux Stereo Tool 3 (do pobrania ze strony www.fluxhome.com), ale w tej roli może się sprawdzić każdy inny program tego typu obsługujący plug-iny VST lub AU. Uruchom DAW, z naszej płyty DVD lub materiałów online zaimportuj do niego pliki o nazwie zaczynającej się na Pan[...], a następnie włącz zapętlenie całości.
2.
Przyjrzyjmy się dostępnej w Logic sekcji panoramowania/balansu. Zaznacz kanał PanVocal i poruszaj od lewej do prawej kontrolką panoramy (nad suwakiem głośności) - powinieneś usłyszeć wokal przemieszczający się w panoramie stereo. Ustaw wokal na środku, a następnie w oknie Project Settings (z menu File) wybierz zakładkę Audio.
3.
Ustaw Pan Law w sekcji Project Settings na 0 dB, zaznacz opcję Apply Pan Law Compensation to Stereo Balancers, a następnie poruszaj regulatorem panoramy dla ścieżki PanDrums od lewej, poprzez środek, do prawej. Zauważysz zapewne, że bębny stają się znacząco cichsze w miarę oddalania regulatora panoramy od ustawienia w centrum.
4.
Ustaw teraz Pan Law na -3 dB kompensacji, a następnie zmień ustawienie kontrolki panoramy dla ścieżki PanDrums od lewej, poprzez środek, do prawej. Tym razem bębny będą miały z grubsza taką samą głośność przy skrajnym panoramowaniu jak przy ustawieniu w centrum. Ustaw panoramę na 0 i zamknij okno Project Options.
5.
Zobaczmy teraz różnicę między balansem a podwójnym panoramowaniem. Ustaw regulator balansu dla ścieżki PanDrum skrajnie w prawo - ustawiony w lewym kanale hi-hat zniknął, ponieważ balans po prostu wyciszył ten kanał. Podwójne panoramowanie pozwoli nam zmniejszyć szerokość stereo bez tłumienia hi-hatu. Włącz Stereo Tool i ustaw panoramę Left na -50%, dzięki czemu hi-hat przesunie się w stronę środka.
6.
Ustaw balans PanGuitar maksymalnie w lewo. Słuchane na głośnikach, ekstremalne panoramowanie brzmi nieźle, ale posłuchaj tego materiału na słuchawkach. Tak skrajne ustawienie w panoramie jest całkowicie nienaturalne, co może być powodem dyskomfortu podczas słuchania. W dalszej części artykułu zobaczymy, jak możemy rozwiązać ten problem...
