Te dwa monitory, które stoją na Twoim biurku lub konsolecie w studiu nagrań, mogą się okazać znacznie potężniejszym narzędziem do produkcji muzycznej niż do tej pory sądziłeś.
Użycie w trakcie miksu pełnego zakresu sceny stereo jest bardzo istotne z punktu widzenia klarowności i definicji naszego materiału, i w zależności od stylistyki muzycznej należy brać pod uwagę szereg różnych opcji, nie zapominając o inwencji własnej. Jeden ze sposobów panoramowania polega na takim ustawieniu elementów, by słuchacz miał wrażenie obecności przed sceną. Stąd też centralne umiejscowienie bębnów i wokalu, z pozostałymi instrumentami znajdującymi się w tych miejscach, które zwykle zajmują na estradzie (patrz rysunek). Wyjątkiem od tej reguły jest bas - jego skrajne panoramowanie zwykle sprawia, że zupełnie zanika w trybie mono, i choć na koncertach wzmacniacz basowy zazwyczaj znajduje się po lewej lub po prawej stronie perkusji, my musimy zmiksować go inaczej (podobnie zresztą, jak realizatorzy live).
Mamy tu typową konfigurację zespołu na scenie - nie popełnisz wielkiego błędu panoramując ścieżki w sesji zgodnie z tym ustawieniem.
Cały czas przypominamy o tym, że kompatybilność mono jest bardzo ważna, i - jak to pokazano w poprzednim samouczku - korzystamy w tym celu z dedykowanych wtyczek (lub funkcji dostępnej bezpośrednio w DAW), kontrolując, czy po monofonizacji proporcje najważniejszych elementów w naszym miksie nie ulegają istotnej zmianie. Typowym problemem przy panoramowaniu gitar jest to, że w trybie mono wydają się cichsze, ale dobrym wyjściem z sytuacji jest kilkukrotne nagranie tej samej partii z nieco zmienionymi brzmieniami, a następnie ułożenie ich w warstwach i w panoramie. Można też wziąć pod uwagę nieco inne niż skrajne ustawienia gitar. Panorama ustawiona na 80-90 może w zupełności wystarczyć, by zapewnić odpowiednią szerokość sceny, a jednocześnie zachować proporcje w trybie mono.
Skrajne panoramowanie elementów mono może świetnie sprawdzić się na głośnikach, ale na słuchawkach na ogół brzmi fatalnie. Można ten problem rozwiązać dodając subtelny monofoniczny pogłos lub delay ustawiony tak, by kierował się w stronę przeciwnego kanału, dając poczucie przestrzeni przestrzeni bez utraty definicji skrajnie umiejscowionego źródła sygnału podstawowego. Dobrym pomysłem jest też panoramowanie dźwięków poprzez przemieszczanie ich w konkretnych miejscach utworu, wykorzystując do tego celu automatykę. Tego typu zabieg zastosowany np. do chórków lub barw podkładowych potrafi znacząco ożywić nasz miks.
1.
Zajmijmy się teraz bardziej wyrafinowanymi technikami miksu na przykładzie stemów, z którymi mieliśmy do czynienia we wcześniej omawianym panoramowaniu LCR. Uruchom program DAW (w naszym przykładzie jest to Logic Pro X, ale tak samo dokonuje się tego w innych aplikacjach), a następnie zaimportuj do niego pliki o nazwach zaczynających się na Funk[...], które znajdziesz na DVD i online.
2.
Zaznacz kanał FunkDrumsL, ustaw jego panoramę na -30, a dla FunkDrumsR na +30. W ten sposób bębny zawężają się w przestrzeni, nie powodując jednocześnie efektu nienaturalnego brzmienia i nie powodując problemów w trybie mono. Ustaw następnie kanał FunkGuitar skrajnie w prawo, otwórz mikser i z menu Options wybierz Create new Auxiliary Channel Strip.
3.
Skrajne panoramowanie instrumentów źle prezentuje się w słuchawkach, ponieważ słyszymy je tylko w jednym uchu. Dodanie do gitary subtelnego monofonicznego pogłosu skierowanego do przeciwległego kanału pozwoli przekazać tam odrobinę „odbić pomieszczenia”, co da naturalny dźwięk. Ustaw wejście kanału Aux na Bus 1, kliknij przycisk z lewej strony, wybierz Mono, a następnie zmień poziom kanału na -6 dB, ustawiając go skrajnie w lewo
4.
Na kanale Aux włącz wtyczkę CM Verb z presetem Studio A, wyłącz sygnał czysty odznaczając okienko w lewym dolnym rogu, a poziom Reverb ustaw na 0 dB. Na 0 dB ustaw też wysyłkę Aux 1 z kanału FunkGuitar, a następnie sekwencyjnie wyciszaj tor Aux 1, by usłyszeć różnicę w brzmieniu. Z pogłosem gitara brzmi lepiej w słuchawkach, cały czas będąc skrajnie z prawej strony.
5.
Ustaw kanały FunkPadL i R odpowiednio po lewej i prawej stronie panoramy, a następnie na ścieżce FunkKeys ustaw panoramę na -50. Użyjemy na wysyłce skierowanego w przeciwną stronę monofonicznego efektu delay, aby zmniejszyć wrażenie separacji tych śladów. W menu Options dodaj nowy kanał Auxiliary, ustawiając wejście dla Bus 2 w tryb Mono.
6.
Dla Aux 2 ustaw panoramę na +50 i poziom na -24 dB, włączając na tym kanale efekt Tape Delay. Aby uniknąć zjawiska przytłumienia dźwięku odbiciami, ustaw opóźnienie 125 ms, a następnie Wet na 100% i Dry na 0%. Na końcu ustaw wysyłkę z FunkKeys do Aux 2 na 0 dB. Miks powinien uzyskać równowagę przy zachowaniu jego szerokości i dobrej kompatybilności z trybem mono.
Aby uchwycić przestrzeń i naturalne brzmienie instrumentów, które w niej grają, należy dokonywać nagrań w technice stereo. Jeśli zrobimy to dobrze, wówczas materiał taki świetnie sprawdza się w odsłuchu na dwóch głośnikach i zawiera w sobie interesująco brzmiącą informację przestrzenną. Funkcjonuje wiele technik dających nieco inne efekty końcowe, ale jedną z rzeczy, o której trzeba w tym kontekście pamiętać, jest ich różna kompatybilność mono.
Większość nagrań stereofonicznych najlepiej działa przy zastosowaniu dwóch identycznych, najlepiej specjalnie sparowanych mikrofonów. Są one zazwyczaj stawiane w pewnej odległości od źródła dźwięku, a zatem czym mikrofony te są cichsze w kontekście szumów własnych, i czym większą mają czułość, tym lepiej. Pod tym względem dominują mikrofony pojemnościowe.
Bliskie ustawienie kapsuł obu mikrofonów (tzw. technika koincydencyjna, koherentna fazowo), zgodnie z nazwą umożliwia zachowanie spójności fazowej obu sygnałów z mikrofonów. Najczęściej stosowaną techniką koincydencyjną jest XY, w której mikrofony ustawione są pod kątem 45 stopni względem źródła i 90 stopni względem siebie. Sygnał z jednego mikrofonu trafia do kanału lewego, a z drugiego do kanału prawego.
Techniką tego typu jest też Mid-Side, w której wykorzystuje się mikrofon sygnału wspólnego (Mid, na ogół nerkowy lub wszechkierunkowy) skierowany na źródło dźwięku, oraz mikrofon sygnału różnicowego (Side, o charakterystyce ósemkowej), ustawiony bokiem do źródła dźwięku. Sygnały z tych mikrofonów nagrywane są na oddzielne ścieżki, z których materiał jest następnie dekodowany do postaci stereo (istnieje szereg wtyczek pozwalających dokonać takiej manipulacji). Technika Mid-Side pozwala na dość swobodną regulację obrazu przestrzennego i wykazuje się doskonałą kompatybilnością z trybem mono.
Popularną techniką jest też AB, w której oddalone od siebie mikrofony - na ogół o charakterystyce wszechkierunkowej lub nerkowej - dają ciekawy i szeroki efekt stereo, choć o znacząco mniejszej kompatybilności mono. Przy takiej konfiguracji należy założyć, że odległość między mikrofonami powinna być trzykrotnie większa od odległości mikrofonów od źródła dźwięku.
Z bardziej ezoterycznych technik należy wymienić koincydencyjną parę Blumleina, ORTF, Decca Tree (trzy mikrofony wszechkierunkowe ustawione w układzie trójkąta), sztuczną głowę Neumann oraz użycie 4-kapsułowych mikrofonów Soundfield.
