Do wykreowania świetnie brzmiących miksów niezbędna jest gruntowna wiedza na temat korekcji, którą to właśnie zajmiemy się w niniejszym artykule.
Podczas produkcji muzycznej dużo mówimy na temat częstotliwości, ale czym ona jest? W najprostszym tego słowa znaczeniu częstotliwość odnosi się do naszego postrzegania wysokości dźwięku. Dla przykładu, najniższe dźwięki w fortepianie (z lewej strony klawiatury) mają niższą częstotliwość niż te wyższe (znajdujące się z prawej strony). Częstotliwość podaje się w hercach (Hz) lub okresach na sekundę, co odnosi się do liczby wibracji w ciągu jednej sekundy. Ludzkie ucho słyszy w zakresie od 20 Hz do 20.000 Hz (w skrócie 20 kHz - kiloherców). Najniższa oktawa, którą możemy słyszeć mieści się w przedziale od 20 Hz do 40 Hz, choć bardziej ją odczuwamy niż rzeczywiście słyszymy. Dwukrotnie większa częstotliwość oznacza, że dany dźwięk jest wyższy od niższego o oktawę - najczystszy muzyczny interwał, jaki istnieje w przyrodzie. Kolejna oktawa to zakres 40-80 Hz, a kolejna to 80-160 Hz. Owa relacja między oktawami sprawia, że zmiana częstotliwości nie jest przez nas odbierana jako zależność liniowa, ale jako zależność logarytmiczna.
Dla uzyskania efektu idealnego współbrzmienia wszystkich instrumentów biorących udział w danym wykonaniu muzycznym przyjęto strój oparty na referencyjnej częstotliwości. Jest to dźwięk A powyżej środkowego C, którego częstotliwość wynosi 440 Hz. Wszystkie pozostałe nuty odnoszą się do tego właśnie dźwięku i znajomość tego faktu powinna nam ułatwić korzystanie z korekcji.
Najniższym dźwiękiem w typowej gitarze basowej jest wytwarzana przez pustą strunę E częstotliwość nieco ponad 41 Hz, a w przypadku typowej gitary elektrycznej wynosząca poniżej 330 Hz. To są częstotliwości podstawowe obu wymienionych nut. Oprócz nich w dźwięku obecne są także częstotliwości wyższe od podstawowych. Są one znane jako harmoniczne i są całkowitymi wielokrotnościami częstotliwości podstawowej (x2, x3, x4, itd.). Druga harmoniczna zawsze jest oktawę wyższa od częstotliwości podstawowej, podczas gdy trzecia to dźwięk wyższy od podstawowego o oktawę i czystą kwintę.
To właśnie tony harmoniczne definiują charakterystykę brzmieniową instrumentu. Kiedy dźwięk instrumentu poddajemy korekcji, to tak naprawdę wpływamy na relacje pomiędzy poszczególnymi harmonicznymi. Np. zwiększenie poziomu wyższych harmonicznych spowoduje rozjaśnienie brzmienia.
Warto zauważyć, że wiele brzmień ma w swoim składzie (widmie) także dźwięki nieharmoniczne, niemające żadnego związku z częstotliwością podstawową. Najlepszym przykładem jest tutaj oddech w sygnale wokalu, będący specyficznie filtrowanym szumem bez żadnej relacji względem śpiewanych nut. (Szum jest grupą częstotliwości wypełniających szeroki zakres pasmowy; w przeciwieństwie do harmonicznych, które mają ściśle określoną częstotliwość).
Dla lepszego zrozumienia tego, co się dzieje z częstotliwościami w sygnale warto skorzystać z analizatora widma (spektrum). Jest to narzędzie pomiarowe, które służy do wizualizacji zawartości częstotliwościowej dźwięku, gdzie częstotliwość reprezentowana jest na osi X, a amplituda na osi Y. Charakterystyka, która pojawia się w układzie współrzędnych, przedstawia zawartość poszczególnych częstotliwości (i ich poziom) w mierzonym sygnale, dając bardzo czytelny obraz jego składu widmowego. Harmoniczne pojawiają się tu jako ostre pionowe wierzchołki w konkretnych częstotliwościach, podczas gdy dźwięk o charakterze szumowym ma zazwyczaj dość wyrównany poziom w szerszym zakresie (w przypadku wyższych częstotliwości harmoniczne mogą przypominać swym wyglądem sygnał szumowy, co wynika z ograniczonej rozdzielczości algorytmu analizy, samego wyświetlania, lub obu jednocześnie).
Należy przy tym pamiętać, że grafika w zdecydowanej większości analizatorów prezentowana jest w trybie logarytmicznym, a nie liniowym (choć niekiedy można wybrać tryb wyświetlania). Słyszalny interwał między 100 Hz a 200 Hz, oraz między 1 kHz a 2 kHz jest taki sam, i w obu przypadkach wynosi oktawę.
Zajmijmy się teraz samą korekcją. Korektory mają szereg „zakresów”, z których każdy może oferować różnego typu filtrację (do tego tematu jeszcze wrócimy). W starszych urządzeniach bywało tak, że każdy zakres był zaprojektowany do pracy z określonym pasmem częstotliwości, dlatego 5-pasmowy equalizer mógł zazwyczaj oferować regulację w zakresie basu, niskiego środka, środka, wyższego środka i wysokich częstotliwości. Większość współczesnych korektorów jest pod tym względem zdecydowanie bardziej elastyczna, wliczając w to sytuacje, gdy każdy zakres jest w stanie pracować w dowolnym zakresie pasma audio z możliwością wyboru dowolnego typu filtracji - od Ciebie zależy, jakiego filtrowania użyjesz.
W ramach każdego pasma możesz mieć do dyspozycji regulator (często oznaczany jako Freq) służący do ustawiania częstotliwości, wokół której chcesz zaaplikować filtr danego zakresu; regulację poziomu podbicia lub tłumienia wybranego pasma (zazwyczaj określany jako Gain lub po prostu ±dB); a także regulator Q służący do określania szerokości filtracji/rezonansu.
Do regulacji środkowych częstotliwości najczęściej stosuje się filtry pasmowe o charakterystyce dzwonowej (określenie wzięło się od kształtu krzywej opisującej ich działanie). Krzywa łagodnie wznosi się i opada, a jej punkt centralny to wybrana częstotliwość pracy filtru. Jeśli ustawisz częstotliwość środkową na 1 kHz i zaaplikujesz podbicie 6 dB wówczas jakikolwiek sygnał o częstotliwości 1 kHz zostanie wzmocniony o owe 6 dB, a wzmocnienie częstotliwości leżących powyżej i poniżej będzie stopniowo opadać do 0 dB po obu stronach częstotliwości środkowej. Parametr Q (zwany też dobrocią, szerokością a niekiedy rezonansem filtru) definiuje stromość (nachylenie) krzywej. Wyższe wartości Q to większa stromość filtru; przy jego wysokich wartościach filtr będzie działał niemal wyłącznie dla częstotliwości 1 kHz, nie ingerując w poziomy innych częstotliwości. Przy niskich ustawieniach Q uzyskamy łagodniejsze nachylenie. Ilustracja na samej górze tej strony pokazuje filtr pasmowy działający z podbiciem 12 dB dla 1 kHz (co wskazuje czarna kropka) i trzema różnymi ustawieniami dobroci Q.
Górne i niższe pasma mogą być przełączane między trybem pasmowym (z charakterystyką dzwonową), a trybem półkowym. Filtr półkowy niskich częstotliwości służy do podbijania lub tłumienia wszystkich częstotliwości poniżej wybranej, często określanej jako częstotliwość graniczna. I na odwrót, filtr półkowy wysokich częstotliwości tłumi lub podbija wszystkie częstotliwości powyżej wybranej. Podobnie jak w filtrach pasmowych, tu także można znaleźć regulację dobroci Q, która w tym wypadku najczęściej pozwala uzyskać odpowiednie „wykrzywienie” charakterystyki. Na ilustracjach powyżej widzimy filtr półkowy wysokich częstotliwości dla 2 kHz i niskich częstotliwości dla 400 Hz - w obu przypadkach z różnymi ustawieniami Q nałożonymi na siebie dla łatwiejszego porównania. W praktyce będziemy mieli także do czynienia z filtrami przepustowymi, np. dolno- i górnoprzepustowymi, a także filtrami wycinającymi. Wrócimy do nich w dalszej części tego artykułu.
